مرگ تدریجی ازدواج

اعتمادآنلاین - چندان نیازی به آمار و ارقام نیست. کافی است که به اطراف تان نگاه کنید تا پسران و دختران مجردی را ببینید که از ازدواج فراری هستند و یا اگر هم می خواهند ازدواج کنند، شرایط ازدواج برای آنها مهیا نیست. سال 1392 روزنامه هفت صبح در گزارشی نتایج یک نظرسنجی در شهر تهران را منتشر کرد که بر اساس آن، پسرها اشتیاق چندانی برای ازدواج ندارند. این نظرسنجی که با هدف بررسی عوامل موثر بر تاخیر ازدواج از منظر جوانان انجام شده بود، نشان می داد که ۴۹/۵ درصد پسران ۱۵ تا ۲۹ ساله مجرد اصلا شرایط خود را برای ازدواج مناسب نمی بینند اما از میان دختران همین سال، تنها ۲۲/۳ درصد برای ازدواج آمادگی ندارند.

21 تیرماه ناصر صبحی قراملکی مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان در اولین نشست سراسری مدیران مراکز خدمات روانشناسی و مشاوره سازمان ملی جوانان بیان کرد که « جمعیت آماده ازدواج ایران از کل جمعیت برخی کشورهای حاشیه نشین خلیج فارس بیشتر است و بنابراین طرح ملی آموزش‌های پیش از ازدواج را در دستور کار قرار دادیم و تلاش کردیم از طریق ستاد ملی ساماندهی امور جوانان همه دستگاه‌ها را در این آموزش‌ها دخیل کنیم.»

افزایش طلاق و خشونت در میان زوج ها باعث شده که طرح ملی آموزش های پیش از ازدواج در دستور کار قرار بگیرد. طرحی که حالا به گفته محمدرضا رستمی معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به قوه قضاییه پیشنهاد داده شده که آموزش پیش از ازدواج به عنوان الزام برای ثبت ازدواج در نظر گرفته شود.

معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان 4 مرداد ماه در حاشیه برگزاری شصت و سومین جلسه ستاد ملی ساماندهی امور جوانان در وزارت ورزش و جوانان در همین رابطه گفت که اعمال این پیشنهاد نیازمند قانون مجلس است. بنابراین در حال انجام کار کارشناسی به منظور تهیه لایحه‌ای از سوی دولت و قوه قضاییه در این زمینه هستیم.

اما ناصر صبحی قراملکی مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان در صحبت هایش از روند ازدواج در کشور نیز صحبت کرده است. اینکه از سال 90 به بعد نمودار ازدواج در کشور روند کاهشی داشته است. بنا به گفته قراملکی ازدواج نسبت به سال گذشته 6.5 درصد کاهش یافته که این موضوع‌ در حالیست که طلاق به طور متوسط 36 درصد افزایش داشته است.

با توجه به صحبت های امروز مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی نسبت افزایشی طلاق 5.3 درصد است.

پیش تر، علی‌اکبر محزون مدیرکل آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور در 12 بهمن ماه 1392 بیان کرده بود که متأسفانه آمار طلاق در سال‌های اولیه زندگی رو به افزایش است. او همچنین در همان سال گفته بود که14.1 درصد طلاق‌ها به علت نداشتن شناخت صحیح زوجین از یکدیگر مربوط به سال اول زندگی می‌شود.

پروین ناظمی روان شناس در همین رابطه در گفت و گو با «اعتمادآنلاین» در رابطه با دلیل افزایش طلاق در میان زوج های جوان از نداشتن شناخت زوجین نسبت به یکدیگر، پایین بودن میزان امید در میان زوج ها برای تغییر زندگی، عدم داشتن تفاهم و روزمرگی و دخالت بی مورد خانواده در زندگی جوانان نام می برد.

او در صحبت هایش می گوید که زوج‌ها برای داشتن یک زندگی خوب باید مهارت گفت و گو داشته باشند و بتوانند به صحبت های یکدیگر گوش دهند.

ناظمی با بیان اینکه متاسفانه شاهد هستیم که طلاق در سالهای اول زندگی زوج های جوان اتفاق می افتد، گفت: اگر زوج ها مهارت گفت و گو و شنیدن را کسب کنند بسیاری از مشکلات آنها در رابطه با طلاق حل می شود.

اینکه طلاق در سال اول زندگی افراد اتفاق می افتد را مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان نیز تایید می کند. قراملکی پیش تر بیان کرده بود که این وضعیت نشان دهنده آن است که زوج‌ها از اهداف تشکیل خانواده ملاک‌های انتخاب همسر و چالشهای پیش رو آشنایی لازم را ندارند.

مریم اسکافی جامعه شناس نیز در گفت و گو با «اعتمادآنلاین» در رابطه با دلایل افزایش طلاق زوج های جوان در کشورمان با بیان اینکه نبودن محبت، عشق و آرامش در خانه باعث می شود که زوج ها در خانه ناآرام و ناراضی باشند، گفت: عدم وجود این موارد در زندگی زوج ها باعث می شود که این حس ها در فرد جمع شود و یکباره خود را نشان دهد.

او توضیح داد که در بسیاری از زندگی‌های مشترک، مشکلات به‌تدریج رخ نموده و عدم وجود محبت، عشق و آرامش هم باعث می شود که بین زن و مرد فاصله بی افتد و سپس این مشکلات روزبه‌روز بیشتر و عمیق‌تر شده تا جایی که فاصله میان زن و مرد بسیار می‌شود. تا جایی که اختلافات به حدی می‌رسد که زن و مرد توان تحمل یکدیگر را نخواهند داشت و در نهایت از یکدیگر طلاق می گیرند و وضعیت به گونه ای می شود که این روزها در کشور شاهدش هستیم و زوجین به طور زیاد از یکدیگر طلاق می گیرند.

ناصر صبحی قراملکی مدیر کل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان 4 مرداد ماه در شصت سومین جلسه ستاد ملی ساماندهی امور جوانان در رابطه با افزایش شیب طلاق در کشور اعلام کرد که «در حال حاضر 14 درصد از طلاق ها زیر یک سال و 50 درصد از طلاق ها زیر 5 سال از آغاز زندگی مشترک به وقوع می پیوندد این آمار نشان دهنده این است که بسیاری از ازدواج ها نابسامان صورت گرفته است.»

حجت الاسلام شهاب مرادی نیز در گفت و گو با «اعتمادآنلاین» در رابطه با مشکلات مالی زوج های جوان معتقد است که انسان هر زمان که از لحاظ مالی کم می آورد باید انفاق کند.

او می گوید با پس انداز پول زیاد نمی شود، چرا که در اسلام تفریق کار ضرب را انجام می دهد و زمانی که از شما در راه انفاق پول کم شود، پولتان زیاد می شود.

شهاب مرادی چشم و هم چشمی را عاملی می داند که باعث می شود جوانان نتوانند ازدواج کنند. او معتقد است که در انتخاب همسر باید سخت گرفت اما عروسی را باید آسان گرفت.

این روحانی با تقبیح چشم و هم چشمی می گوید که آینه و شمدان هشت میلیون تومان است و همین عاملی است که باعث می شود جونان تن به ازدواج ندهند.

شهاب مرادی از اعتماد هم به عنوان یکی دیگر از عواملی نام می برد که باعث ایجاد اختلاف در زندگی زوج های جوانان می شود، او می گوید که قبل از ازدواج زوج ها به یکدیگر اعتماد دارند اما همین که عقد می کنند نسبت به هم بی اعتماد می شوند و مشکلاتشان آغاز می شود.

او اینطور توضیح می دهد که بی اعتمادی دشمن زندگی مشترک است و باید زوج های جوان بعد از ازدواج هم نسبت به هم اعتماد داشته باشند.

این روحانی فیلم ها و سریال ها را نیز یکی دیگر از عوامل افزایش طلاق در جامعه می داند و می گوید که اکثر فیلم ها در سینما در مورد خیانت است و همین باعث می شود که زوجین نسبت به هم ذهنیت منفی پیدا کنند.

اما از دیگر نکاتی که برای ازدواج جوانان در کشورمان مطرح شده ، قانون تسهیل ازدواج جوانان است.

قانونی که در آذرماه 1384 توسط نمایندگان مجلس هفتم به تصویب رسید تا جوانان تشویق به تشکیل خانواده شوند. مسئولین امر معتقد هستند که با اجرای این قانون 13 ماده‌ای موانع فرهنگی، اقتصادی، معیشتی و حتی مسکن پیش روی جوانان از میان می رود.

در بخش‌های عمده قانون تسهیل ازدواج جوانان تسهیلات و حمایت‌های مالی برای جوانان پیش‌بینی شده، البته در این قانون فرهنگ‌سازی و ارائه خدمات مشاوره در زمینه همسرگزینی و ترویج ازدواج‌های آسان و دانشجویی نیز مورد توجه قرار گرفته است. اما تا به امروز مهم‌ترین قانون حمایتی در حوزه جوانان بلا تکلیف مانده است.

در همین رابطه قراملکی مدیرکل دفتر برنامه ریزی ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان در صحبت هایش از عملیاتی نشدن این قانون گلایه کرده و گفته است: « با توجه به گذشت 10 سال از تصویب این قانون ما می‌توانیم پیشنهادات لازم را برای اعمال تغییرات در آن بدهیم. ماده 8 قانون تسهیل ازدواج جوانان درباره ضرورت آموزش‌های پیش از ازدواج نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

این قانون که در تاریخ 1384/9/27 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و در تاریخ 1384/10/7 مورد تأیید شورای نگهبان قرار گرفت، با وجود گذشت چندین سال از تاریخ تصویب و تکلیف دولت برای اجرای آن، هنوز این قانون اجرا نشده و بخش‌هایی از آن نیز به صورت ناقص اجرا شده است.

تأخیر در اجرای قانون تسهیل ازدواج جوانان توسط دولت کار را به جایی رساند که پس از 4 سال از تصویب آن، مرکز پژوهش‌های مجلس در سال 1388 گزارشی در خصوص اجرانشدن این قانون ارائه کرد. در گزارش دفتر مطالعات فرهنگی این مرکز آمده است: « آنچه در رابطه با قانون تسهیل ازدواج جوانان و عدم اجرای این قانون در وهله اول نمایان است، آنکه صندوق مهر امام رضا (ع) دقیقاً پنج ماه بعد از تصویب قانون تسهیل ازدواج جوانان با مصوبه شورای عالی اداری تشکیل شده و مهم‌ترین اقدام آن ارائه تسهیلات ازدواج در قالب وام‌های 20 میلیون ریالی بوده است. حال آنکه اگر از ایجاد این صندوق اجتناب و همان صندوق اندوخته ازدواج جوانان وفق ماده 1 قانون تسهیل ازدواج تشکیل می‌شد، مشکل آیین‌نامه اجرایی این قانون نیز وجود نداشت و امروز بیش از سه سال بود که این قانون به اجرا درآمده بود.»

در بخش دیگری از این گزارش تأکید شده است که « طی 4 سالی که از تصویب این قانون می‌گذرد، اقدامات متعددی از سوی دستگاه‌های مختلف انجام شده که بسیاری از آنها در مواد قانون تسهیل ازدواج جوانان نیز آمده است و البته هر یک از این اقدامات مصوبه‌های مستقلی دارد. در حالی‌که اگر آیین‌نامه قانون تسهیل ازدواج جوانان نهایی می‌شد، نیازی به این مصوبه‌ها که وقت و هزینه‌های گزافی را دربرمی‌گیرند، نبود.»

در قانون تسهیل ازدواج مواردی ذکر شده بود که اگر به طور کامل اجرا می شد می توانست به تسهیل ازدواج جوانان کمک کند. برای نمونه یکی از مواد قانون تسهیل ازدواج در این قانون در رابطه با تأمین مسکن برای جوانان است. در ماده 3 این قانون آمده است: دولت مکلف است با استفاده از امکانات وزارت مسکن و شهرسازی و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و استفاده از زمین‌های دولتی یا زمین‌های اهدایی خیرین، واحدهای ساختمانی با نام «مسکن موقت» احداث و آنها را با اجاره مناسب در اختیار زوج‌های جوان قرار دهد. در این ماده تصریح شده است که مدت استفاده هر زوج از این واحدها حداکثر 3 سال است.

از سوی دیگر در این قانون، قانون‌گذار به مشکل جوانان برای برگزاری جشن ازدواج نیز توجه داشته است و از این‌رو، همه دستگاه‌های دولتی، نهادهای عمومی و شهرداری‌ها را موظف دانست که تسهیلات رفاهی مانند فرهنگسراها، تالار و باشگاه‌های خود را برای برگزاری جشن ازدواج در اختیار زوج‌های متقاضی قرار دهند. همچنین در این قانون تصریح شده است که اگر هیچ‌یک از زوجین شاغل نباشند، باید حداکثر به مدت 2 سال پس از تاریخ ازدواج، مبلغی به عنوان کمک‌هزینه زندگی به صورت قرض‌الحسنه به آنها پرداخت شود.

مشکل دیگری که می‌تواند سدی در راه ازدواج زودهنگام جوانان باشد، حضور در خدمت سربازی برای پسران است که معمولاً موجب تأخیر در ازدواج می‌شود. قانون‌گذار برای رفع این مشکل در ماده هفتم قانون تسهیل ازدواج جوانان، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح را مکلف به تعیین محل خدمت سربازان متأهل در نزدیک‌ترین مرکز نظامی محل سکونت آنها کرده است. همچنین این وزارت‌خانه موظف شده است تا به میزان حداقل 2 برابر سربازان مجرد، به سربازان متأهل مستمری پرداخت کند. در ماده پنجم قانون تسهیل ازدواج جوانان نیز دولت مکلف شده است که با استفاده از امکانات رسانه ملی و سایر نهادهای فرهنگی، در زمینه ازدواج فرهنگ‌سازی کند. در ذیل این ماده به مواردی مانند تصحیح آداب و رسوم ازدواج، تشویق به کاهش تشریفات، نام‌گذاری روز اول ذی‌الحجه (روز ازدواج حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)) به عنوان روز ازدواج و طرح مباحث مربوط به چگونگی تشکیل خانواده و همسرگزینی از طریق رسانه‌ها، کتب درسی مقطع متوسطه و آموزش عالی اشاره شده است که در این میان به نظر می‌رسد تنها نام‌گذاری روز ازدواج محقق شده باشد. نکته مهمی که در قانون تسهیل ازدواج جوانان وجود دارد این است که طبق این قانون، دولت موظف شده است که صندوق اندوخته جوانان را تشکیل دهد و از محل این صندوق به مزدوجین نیازمند به اجاره مسکن، حسب تشخیص کمیته سامان ازدواج با توجه به امکانات صندوق، وام و ودیعه مسکن پرداخت کند. اما عملاً این اتفاق نیفتاد و این صندوق هیچ‌گاه تشکیل نشد؛ زیرا پس از تصویب این قانون، دولت نهم با تصویب شورای عالی اداری، صندوق مهر امام رضا (ع) را به منظور ارائه تسهیلاتی مانند پرداخت وام ازدواج تأسیس کرد که همین کار، ایجاد صندوق اندوخته ازدواج جوانان را با چالش مواجه کرد. این مسئله از این نظر حائز اهمیت بسیار است که تهیه آیین‌نامه قانون تسهیل ازدواج به تدوین و تصویب اساسنامه صندوق اندوخته ازدواج جوانان منوط شده بود و با عدم تأسیس این صندوق، تهیه آیین‌نامه نیز عملاً مسکوت باقی ماند.

مدیر کل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان در 4 مرداد ماه اعلام کرد که « در سال 90 به ازای هر 100 ازدواج 16 طلاق ثبت می شد اما در حال حاضر از هر 100 ازدواج 24 مورد به طلاق می انجامد در واقع امار ازدواج به طلاق 4 به 1 شده است.»

ولی الله نصر مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان بهزیستی کشور 5 مرداد ماه در همین رابطه بیان کرده است که سال گذشته در هر ساعت ۱۹ واقعه طلاق در کشور ثبت شده است. به گفته او ۴۸ درصد طلاق‌ها در سه تا پنج سال اول ازدواج و ۱۵ درصد طلاق در همان سال اول ازدواج رخ می‌دهد که یکی از علل اصلی آن عدم شناخت صحیح زوجین از یک دیگر است.

در کشور ما با وجود حرکت شتاب زده به سمت مدرنسیم، ازدواج و طلاق جوانان تبدیل به یک بحران شده است. توقع نابجای خانواده ها و توجه به معیارهای مادی از جمله دلایلی است که اکثر جوانان از ازدواج فراری هستند. از طرفی افزایش سطح توقع دختران و پسران جوان، رقابت های نابه جای برخی خانواده ها در انتخاب همسر آینده فرزندانشان ، توجه بیش از حد به ویژگی های ظاهری، برخوردار نبودن از مهارت های اجتماعی برای انجام مناسب مراحل مختلف ازدواج و هماهنگ نبودن معیارهای ازدواج با خانواده به عنوان دلایل مهم دیگر عدم ازدواج جوانان مطرح می شود.

در این میان نمی توان مسایل و مشکلات مالی، مشکل بیکاری یا برخوردار نبودن از امنیت شغلی، شرایط نامناسب مسکن و ترس از هماهنگ نشدن با شرایط مالی همسر آینده را نادیده گرفت.

با توجه به این مشکلات دولت نقش بسیار مهمی در بهبود این شرایط دارد. با به وجود آوردن امنیت اقتصادی و ایجاد اشتغال برای جوانان و از طرفی اجرای قانون تسهیل ازدواج جوانان شاید گره کور مسئله ازدواج جوانان در کشورمان باز شود.