صندوقچه توقیف فیلم ها همچنان فعال است

اعتمادآنلاین - بازگشایی خانه سینما، واگذاری ممیزی و امور سینما به تشکل های سینمایی و سینماگران متخصص و به حداقل رساندن کنترل ها در حوزه سینما از جمله وعده های حسن روحانی در سال 1392 بود. سه وعده ای که در میان اهالی هنر و سینما موجی از امید ایجاد کرد اما از این وعده ها تنها یک وعده یعنی بازگشایی خانه سینما تا به امروز محقق شده است.

حسن روحانی در سال 1392 با شرکت در برنامه «به انتخاب شما» در شبکه سه سیما به سوالات جوانان پاسخ داد. یکی از موضوعاتی که حسن روحانی در این برنامه مطرح کرد در رابطه با سینما بود. او گفت که « یادمان باشد که زیباترین راه برای بیان فرهنگ در جامعه ارتقاء فرهنگ در جامعه سینما است به سینما اهمیت بدهیم بگذاریم تشکلهای سینمایی آزاد باشند ممیزی را به خودشان واگذار کنیم قانون شفاف بنویسیم به خودشان واگذار کنیم... به پیشکسوتان سینما احترام کنیم بدانیم که آنها دلسوز کشور هستند دلسوز مردم هستند دلسوز انقلاب هستند سینما خیلی خوب است به شرط اینکه یک انقلابی در سینما ما انجام بدهیم من در دولت آینده کاری خواهم کرد که مردم در همه زمینه ها بویژه در سینما بتوانند آنچه مد نظر آنها است اهداف آنها است به خوبی دست پیدا کنند قید و بندهایی که خیلی مفید نیست آن قید و بندها را به کنار خواهم گذاشت.»

با روی کار آمدن دولت یازدهم سینما نفسی تازه کرد و قفل صندوقچه فیلم های توقیف شده شکسته شد تا فیلم هایی که در سالهای گذشته توقیف شده بودند اکران عمومی شوند. از اقدامات دولت یازدهم در این رابطه می توان به راه اندازی گروه سینمایی هنر و تجربه اشاره کرد. گروهی که با هدف حمایت از آثار سینمایی کوتاه، بلند و مستند فیلمسازان ایرانی به ویژه فیلمسازان جوان که از معیارهای هنری و فرهنگی نیز برخوردار هستند تشکیل شد؛ فیلم هایی که به هر دلیل امکان رسیدن به اکران تجاری برای آنها فراهم نشده بود. آغاز به کار سینمای هنر و تجربه با استقبال مخاطبان مواجه شد. از جمله فیلم هایی که سالها پیش ساخته شده اما به دست فراموشی سپرده شده بودند می توان به «خواب تلخ» اشاره کرد. فیلمی که در دهه 80 ساخته شد اما یک دهه بعد نمایش داده شد. خواب تلخ در جشنواره کن 2004 جایزه دوربین طلایی را بدست آورد و همچنین جایزه نگاه جوان را نیز از همین جشنواره کسب کند. « خواب تلخ » داستان پیرمردی مرده شور را به تصویر می کشد که بعد از سالها مرده شوری ، حالا احساس می کند که عزرائیل در یک قدیمی او قرار دارد و مدام او را تعقیب می کند تا جانش را بگیرد. فیلم دیگری هم که در دولت یازدهم اکران شد و برای اولین بار بود که چنین فیلمی در سینمای ایران اکران می شد، فیلم «آینه های روبرو» بود. «آینه های روبرو» به کارگردانی نگار آذربایجانی و تهیه کنندگی فرشته طائرپور داستان دختری را روایت می‌کند که در پی تغییر جنسیت خود است، اما او با مخالفت شدید خانواده روبرو می‌شود.

سینمای ایران از ابتدا تا به امروز همواره درگیر مسئله ممیزی و عدم اجازه اکران عمومی بوده است. فیلمسازان شناخته شده ایی چون مرحوم عباس کیارستمی ، امیر نادری ، بهمن قبادی و بسیاری دیگران از کارگردان ایرانی به دلیل سخت گیری هایی که در بحث اکران فیلمهایشان در ایران اعمال می شد، قید ساخت فیلم در ایران را زدند و راهی غربت شدند.

بسیاری از فیلمسازان بعد از ساخت فیلم با مساله ممیزی مواجه شدند. گاهی این ممیزی‌ها به اندازه‌ای بود که اعمال آن‌ها به کلیت فیلم ضربه می‌زد. به همین خاطر بسیاری از کارگردان‌ها زیر بار ممیزی‌ها نرفته و ترجیح دادند فیلم‌هایشان در صندوقچه توقیف شده ها بماند.

طبق آماری که ایسنا منتشر کرده بیشترین فیلم‌های سینمایی در سال‌های 84 تا 88 توقیف شده است. این موضوع در حالی بود که در دو سال‌ 1365 و 1371 تنها یک فیلم اکران نشده وجود داشت.

از جمله کارگردان هایی که آمار بیشترین فیلم توقیف شده را در کارنامه کاری خود دارند، می توان به کمال تبریزی اشاره کرد. او چندین فیلم اکران نشده از دهه‌ی 60 و بعد از آن در دهه‌ی 80 دارد. فرهاد مهرانفر، مسعود کیمیایی، بهرام بیضایی، محسن مخلباف، محمدعلی نجفی، عباس کیارستمی ، جعفر پناهی ، ابوالقاسم طالبی ، کیانوش عیاری ، فرزاد موتمن ، داریوش مهرجویی و... هر کدام یک تا چند فیلم اکران نشده در طول این سال‌ها دارند.

البته در سالهای گذشته بوده اند فیلم هایی که از صندوقچه توقیف فیلم ها خارج شده و اکران عمومی هم شده اند اما پس از چند روز با اعتراض گروه های خاص از پرده اکران پایین کشیده شده اند. از این جمله فیلم ها می توان به خانه پدری اشاره کرد.

در ادامه نگاهی شده است به فیلم هایی که همچنان در صندوقچه توقیف فیلم ها قرار دارند:

گزارش یک جشن

«گزارش یک جشن» فیلمی به کارگردانی و نویسندگی ابراهیم حاتمی‌کیا و محصول سال 89 است که بر اساس گفته تهیه‌کننده‌ آن، از مسایل ملتهب جامعه سخن به میان می‌آورد و به مساله جوانان به‌عنوان یکی از بحران‌های امروز جامعه می‌پردازد. فیلم یکی از صریح‌ترین موضع‌گیری‌های فیلم‌ساز نسل دوم انقلاب در برابر اتفاقات سال 88 به حساب می آید. در «گزارش یک جشن»، رضا کیانیان، رویا تیموریان، مریلا زارعی، طناز طباطبایی، بهروز شعیبی، اصغر نقی‌زاده، شبنم مقدمی، سیامک صفری، سیامک احصایی، هدی ناصح، زهیر یاری و با هنرمندی داریوش ارجمند و با حضور گروهی از هنرجویان رشته تئاتر و نمایش به ایفای نقش پرداخته‌اند.

خانه پدری

«خانه پدری» کیانوش عیاری هم موضوعی اجتماعی دارد. این فیلم که یازدهمین اثر بلند سینمایی کیانوش عیاری است، وقایع خود را از 1310 آغاز می‌‌کند و آنها را تا امروز ادامه می‌دهد. «خانه پدری» نتوانست حتی در جشنواره فیلم فجر نیز حاضر شود. مهدی هاشمی، شهاب حسینی، مهران رجبی، ناصر هاشمی، مینا ساداتی، نازنین فراهانی، حسین فلاح و ... بازیگران اصلی «خانه پدری» هستند. فیلم درباره رخ دادن یک قتل در یک خانه قدیمی است که بعد از سال‌ها واقعیت یک فاجعه انسانی خودش را نشان می‌دهد.

صد سال به این سال‌ها

سامان مقدم «صد سال به این سال‌ها» را با حضور رضا کیانیان، فاطمه معتمدآریا، پرویز پرستویی و علی قربان زاده در سال 1389 ساخته است. داستان فیلم روایتگر زندگی زنی به نام «ایران» است که در طول سی سال متوجه ضربات و لطمات بزرگی در زندگی شخصی‌اش می شود و اعضای خانواده‌اش را از دست می‌دهد. گفته می‌شود تنها اشکال فیلم نام شخصیت اصلی فیلم به نام «ایران» با بازی فاطمه معتمدآریا است که باید عوض شود و چون تحت هیچ عنوانی این اتفاق نمی‌تواند بیافتد عملا فیلم امکان اکران خود را از دست داده است.

آشغال‌های دوست‌

داشتنی

فیلم آشغال‌های دوست‌داشتنی به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی محسن امیریوسفی ساخته سال ۱۳۹۱ است. این فیلم درباره حوادث بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ است. اشغال های دوست داشتنی حتی از دولت حسن روحانی نیز نتوانست پروانه نمایش برای سی‌ودومین جشنواره فیلم فجر دریافت کند. در دی ماه ۱۳۹۴، شهاب حسینی، از جمله بازیگران این فیلم، با اعلام اینکه «موضع‌گیریِ محمد حیدری دبیر جشنواره سی‌وچهارم فیلم فجر در قبال فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» و اطلاق اصطلاحِ «معضل» به این اثر که با مجوز قانونی وزارت محترم ارشاد ساخته شده و طی چند دوره گذشته در محاق بدبینی و سیاه‌نگری قرار گرفته» و به دلیل آنچه «نبود نگاهی نو و اندیشه‌ای تازه» در جشنواره فیلم فجر عنوان کرد، از سمتِ خود به‌عنوان مشاور این جشنواره استعفا داد. لازم به ذکر است که کارگردان این فیلم، کارگردان فیلم خواب تلخ است که در گروه هنر و تجربه اکران شد.

عصبانی نیستم

عصبانی نیستم به کارگردانی رضا درمیشیان و محصول سال ۱۳۹۲ است. این فیلم تنها نماینده سینمای ایران در شصت و چهارمین دوره جشنواره «برلین» و دومین فیلم بلند سینمایی رضا درمیشیان پس از فیلم تحسین شده «بغض» محصول ۱۳۹۲ است. «عصبانی نیستم!» داستان نوید، دانشجوی ستاره دار و اخراجی است که برای فراهم آوردن حداقل شرایط زندگی در رویارویی با بی اخلاقی‌های جامعه با خود تمرین می‌کند تا «عصبانی» نباشد و در تلاش است تا دختر مورد علاقه اش «ستاره» را از دست ندهد. به تازگی نیز نسخه های قاچاق این فیلم در شبکه های مجازی منتشر شده است. از رضا درمیشیان این روزها فیلم لانتوری در حال اکران است.

ارادتمند‍؛ نازنین بهاره تینا

ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا فیلمی به کارگردانی و نویسندگی عبدالرضا کاهانی ساخته سال ۱۳۹۴ است. عبدالرضا کاهانی بعد از اکران استراحت مطلق در ایران و چند کشور دیگر در زمستان ۱۳۹۴ فیلم جدیدش را جلوی دوربین برد. این فیلم سه بازیگر زن اصلی دارد که این نقش‌ها را طناز طباطبایی، مهناز افشار و آیدا ماهیانی برعهده دارند و بازیگر مرد این فیلم هم مهران غفوریان است.

رستاخیز

فیلم رستاخیز فیلمی تاریخی مذهبی به کارگردانی و نویسندگی احمدرضا درویش محصول سال ۱۳۹۱ ایران است. رستاخیز در سی و دومین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۱ بخش نامزد دریافت سیمرغ بلورین بود و در نهایت در ۸ بخش از جمله بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برنده سیمرغ بلورین شد. فیلم رستاخیز در تیرماه ۱۳۹۴ بامجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اکران عمومی درآمد اما ساعاتی پس از آن درپی مخالفت علما و مراجع با محتوای آن و به تصویر کشیدن چهره برخی از پرده سینماها به پایین کشیده شد.

اما به غیر از این فیلم ها هستند فیلم هایی که به قدری در صندوقچه توقیف ها ماندند تا در فضای مجازی و بازار زیر زمینی به صورت غیرقانونی توزیع شدند. در ادامه نیز نگاهی شده است به برخی از این فیلم ها که به صورت غیرقانونی پخش شدند و هیچ وقت فرصتی برای اکران عمومی آنها به وجود نیامد؛

آفساید

فیلمی از جعفرپناهی است که به گفته برخی از صاحب نظران این فیلم را از بهترین فیلم های این کارگردان سینمای ایران می دانند. آفساید درباره چند دختر جوان بود که قصد داشتند تا با پوشش پسرانه وارد ورزشگاه آزادی شوند تا بتوانند در آنجا بازی فوتبال ایران و بحرین را از نزدیک تماشا کنند اما به هنگام ورود به ورزشگاه توسط سربازان دستگیر می شدند.« آفساید » با وجود اینکه در ایران توقیف شد اما در جشنواره های بین المللی با استقبال مواجه شد و جوایز زیادی را از آن خود کرد. مهمترین آنها دریافت جایزه خرس نقره ایی از جشنواره برلین بود.

سنتوری

این فیلم به کارگردانی داریوش مهرجویی است که در آن بهرام رادان و گلشیفته فراهانی بازی می کنند. سنتوری علی رغم اینکه در بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و توانست بهترین فیلم از دیدگاه مردم هم شود، اما هرگز اکران عمومی نشد. « سنتوری » درباره جوانی به نام علی بود که در اوج شهرت ناگهان به دام اعتیاد گرفتار می شد. مدتی بعد از توقیف این فیلم نسخه ایی از « سنتوری » با زیرنویس انگلیسی منتشر شد و در دسترس همگان قرار گرفت. مهرجویی در نامه ایی نوشت : در مورد فیلم «سنتوری»، آن را برداشتند قیمه قیمه کردند و سوزاندند؛ آن هم بدون هیچ دلیلی، فقط به دلیل غرض شخصی. من اینجا نکته‌ای را یادآوری کنم. برای اینکه فیلمی ساخته شود، اول از همه باید سه تا فیلمنامه به بخش فرهنگی فارابی بدهید. بعد سه نسخه از فیلم‌نامه را هم به وزارت ارشاد بفرستید. وزارت ارشاد، هیأتی دارد که می‌نشینند و فیلمنامه را می‌خوانند. فارابی هم هیأتی دارد که کارشان همین است. بعد از بالا و پایین کردن‌های متعدد، بالاخره مجوز می‌دهند. بعد که کارگردان شروع به ساخت فیلم کرد، هیأتی می‌آید و مجوز ساخت می‌دهد. بعد که ساخت فیلم تمام شد، هیأتی دیگر اثر را بررسی می‌کند و به آن مجوز نمایش می‌دهد. بعد فیلم به جشنواره می‌رود. در جشنواره هیأت دیگری فیلم را می‌بیند، آن را بالا و پایین می‌کند و مجوز می‌دهد. بعد از آن هیأت داوران فیلم را می‌بینند و به آن جایزه می‌دهند و ... می‌خواهم بگویم یک فیلم دو هزار مرحله را طی می‌کند تا ساخته شود! این چه صیغه‌ای است که می‌گویند فلان فیلم مجوز نداشته یا قابل نمایش نبوده؟! هر فیلمی تمام این مراحل را طی می‌کند تا ساخته شود. به هر حال با اینکه سنتوری از تمام این مراحل عبور کرد ولی اجازه نمایش پیدا نکرد. جناب وزیر عملاً ما را از نان خوردن انداخت!

تعداد فیلم های توقیفی سینمای ایران کم نیست اما هنوز برای امکان نمایش خیلی از آنها می شود امیدوار بود. با وجود مشکلات زیادی که برای نمایش برخی از این فیلم ها وجود دارد، هنوز می توان امید داشت که برخی از این فیلم ها اکران عمومی شوند.