سید عباس عراقچی در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری از نگرانی‌هایش گفت
هشدارهای آبی آقای دیپلمات
منازعه های آبی داخلی را جدی بگیریم ایران تا سال ٢٠٢٥ به عنوان کشوری کم آب شناخته‌خواهد شد همه توان دیپلماسی کشور برای حل دعواهای آبی مرزی باید به کار گرفته شود
اعتمادآنلاین- سارا معصومی/ سید عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه عصر روز گذشته مهمان مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری بود. سلسله نشست‌های گفت‌وگوهای راهبردی این مرکز این‌بار با موضوع بررسی چالش‌های هیدروپلیتیک ایران و لزوم دیپلماسی آب در حل تنش‌های سیاسی - آبی، برگزار شد. سوژه‌ای که سیدعباس عراقچی می‌گوید از ابتدای کار در وزارت امور خارجه به آن علاقه‌مند بوده است. عراقچی که در سه سال اخیر بیشتر با عنوان مذاکره‌کننده ارشد ایران در پرونده هسته‌ای شناخته می‌شود، اخیرا کتابی با عنوان «دیپلماسی آب‌های فرامرزی و نظام بین‌الملل» منتشر کرده است که در آن به طرح مباحثی به عنوان درس‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. معاون وزیر امور خارجه که سومین سخنران این نشست بود با بیان اینکه از ١٠ سال پیش که معاون بین‌الملل وزارت امور خارجه شدم به لحاظ کاری و علاقه شخصی درگیر مساله آب شده‌ام، گفت: با این حال هنوز در این حوزه نسبت به سایر دوستان در مرحله یادگیری هستم و امیدوار هستم که همه با هم بیشتر در این خصوص یاد بگیریم. مشروح سخنان سید عباس عراقچی در این نشست به شرح
زیر است: بحث دیپلماسی آب، یک بحث فرا مرزی است و البته دیپلماسی آب فراتر از دیپلماسی فرامرزی قابل بحث و بررسی است. در همین راستا لازم است که نگاه جامع‌تری به دیپلماسی آب داشته باشیم. سوال‌هایی که باید به آن پاسخ دهیم این است که آیا در مباحث مربوط به دیپلماسی آب‌های مرزی، آدرس را درست می‌رویم؟ بهترین راه برای حل مشکل بحران کم‌آبی در کشور چیست؟ دیپلماسی آب کشور بیشتر باید بر روی چه حوزه‌هایی متمرکز باشد؟ فرض ما در این بحث این است که در کشور در شرایط کم‌آبی و بحران آب هستیم و البته برای تایید این پیش فرض هم نیازی به بیان آمارها نیست چرا که نمونه‌های ملموس بسیاری وجود دارد. هرازچندگاهی در خصوص این مساله هشدارهایی داده می‌شود و باز مانند قضیه ترس از زلزله و لزوم مهیا بودن برای مقابله با آن، به دست فراموشی سپرده می‌شود.
ایران یکی از ٢٤ کشور روی خط خطر
کشورهای حاضر در خاورمیانه در حوزه‌ای خشک قرار دارند و در حال حاضر هم تمام برآوردها حاکی از این است که به سمت بی‌آبی و کم آبی در حال حرکت هستیم. بر اساس اطلاعات داده شده تا سال ٢٠٢٥، ٤٨ کشور در دنیا به عنوان کشورهای کم‌آب شناخته خواهند شد که از این مجموع ٤٨ کشور، ٢٤ مورد در خاورمیانه هستند و یکی از این ٢٤ مورد هم ایران است. بنابراین به زبان ساده باید بگوییم که ایران تا سال ٢٠٢٥ به عنوان کشوری کم آب شناخته خواهد شد. منازعاتی که در حال حاضر بر سر آب در خاورمیانه وجود دارد با پیشروی زمانی جدی‌تر خواهند شد و این مساله در ایران بسیار جدی است. میانگین بارش سالانه در ایران حدود ٢٢٠ میلیمتر است که در طول ده سال گذشته بین ١٠ الی ١٥ درصد کاهش یافته است. در مقابل این کاهش میانگین بارش ما شاهد افزایش سریع جمعیت در کشور هستیم. توسعه مناطق شهری، نیاز بیشتر در حوزه کشاورزی و صنعتی و غیره را به وجود آورده است که توازن میان آنها و دسترسی به نیازهای کشور به صورت جدی مطرح است.
ایران یکی از پرمصرف‌ترین‌ها
میانگین بارش در ایران، یک سوم میانگین جهانی است و ایران از نظر مصرف آب در زمره کشورهای پرمصرف آب قرار دارد. ما به ازای هر یک کیلوگرم فرآورده کشاورزی، یک متر مکعب آب مصرف کرده‌ایم و سرانه مصرف آب ٢٦٥ میلیمتر در شبانه روز است. با توجه به اینکه میزان بارش در ایران یک سوم میزان بارش جهانی است مصرف آب در ایران چند برابر میزان مصرف جهانی است و لذا ما به سرعت وارد مرحله تنش گرمایی خواهیم شد. سرانه آب هر نفر در جمعیت هشتاد میلیونی کشور، زیر ١٥٠٠ متر مکعب در ثانیه است و برآورد می‌شود که این رقم در ٢٠٢٥ به ٨٠٠ متر مکعب برسد. یک آمار جالب در این خصوص وجود دارد: میانگین بارش باران در کشور که به صورت سالانه ٢٢٠ میلی متر است، حدود ٣٥٠الی ٤٠٠ میلیارد متر مکعب آب می‌گیرد و حدود ٢٨٠ میلیارد مکعب آن تبخیر می‌شود. ٨٣ میلیارد مکعب آن وارد بستر زمین و رودخانه‌ها می‌شود و مابقی آن وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شود. موقعیت جغرافیایی ایران نیز مسالهای است که باید به آن توجه داشت: ایران در مرزهای شرقی خود در پایین دست قرار دارد که در نتیجه آن آب به سمت ما جاری می‌شود. در مرزهای غربی موقعیت ایران در بالا دست است پس آب از کشور ما خارج
می‌شود و به سمت کشورهای همجوار می‌رود. میزان خروجی ما در سال ٧ میلیارد مترمکعب و میزان ورودی ٩ میلیارد مکعب در سال است.
لزوم به کار‌گیری تمام توان دستگاه دیپلماسی
بحث دیپلماسی فرامرزی در خصوص رودخانه‌های مرزی ایران و دعواهایی که با افغانستان، ترکیه، عراق و سایر کشورها داریم بسیار هم مهم است و در این راستا همه توان دیپلماسی کشور باید به کار گرفته شود. دعوا بر سر اختلاف دو میلیارد متر مکعب است. یعنی ٧ میلیارد متر مکعب می‌رود و ٩ میلیارد متر مکعب می‌آید. بارش ما نزدیک به ٤٠٠ میلیارد متر مکعب است که ٢٨٠ میلیارد متر مکعب آن فقط تبخیر می‌شود. مصرف آب در حوزه کشاورزی ما، تقریبا بالای ٨٠ درصد میزان آبی است که ما مصرف می‌کنیم. این آمار به ما وضعیت گویا‌تری را می‌دهد که بخش کوچک آن به نظر من مربوط به دیپلماسی آب‌های فرامرزی و همچنین مدیریت بر آب‌هایی که وارد و خارج از کشور می‌شوند، است. ما باید تلاش کنیم هر چه بیشتر آب وارد کنیم و هر چه کمتر اجازه خروج آن را بدهیم. باید از خروج آب‌های داخلی جلوگیری کنیم. وضعیت آبی ایران در سال‌های اخیر به مراتب بدتر شده است و البته این نه تنها شامل ایران نمی‌شود بلکه شامل سایر نقاط دنیا نیز است. یکی از علت‌های آن می‌تواند افزایش سریع جمعیت باشد و همچنین توسعه مناطق شهری، افزایش تولیدات کشاورزی و روند رو به رشد صنعتی شدن کشورها که یکی از
حوزه‌های مصارف آب در سطح کلان است.
خطر منازعه داخلی در سایه بحران آب
از سوی دیگر تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین موجب شده است که منابع آب‌های سطحی و زیر زمینی به سرعت در حال کاهش باشند. این مسائل علی‌القاعده دو نتیجه در بر خواهد داشت: منازعات داخلی و منازعات خارجی. در خصوص منازعات داخلی نیازی نیست چندان وارد اخبار و آمار شد. همه شما شنیده‌اید که آرام آرام از گوشه و کنار کشور سر و صداهایی در اعتراض به وضعیت آب به گوش می‌رسد و درگیری‌های پراکنده‌ای بر سر آب در حوزه‌های مختلف صورت می‌گیرد.
خاطره تلخ عراقچی از پست اینستاگرامی
یکی از مناطقی که بحث‌ها در خصوص کم آبی در آن اخیرا بالا گرفت، اصفهان است. در خصوص زاینده‌رود، دعوایی بین اصفهان و استان‌های پایین‌دستی مانند اهواز شکل گرفته و در جریان است. یک الی دو سال پیش که آب را باز کردند و آب به زاینده‌رود آمد، من در اینستاگرام عکسی را از زاینده‌رود منتشر کردم و از اینکه رودخانه این شهر مجددا آب را به خود دیده ابراز خوشحالی کردم. تعداد زیادی کامنت در اینستاگرام من منتشر شد که از جانب مردم استان خوزستان بود. در این کامنت‌ها مردم گلایه کرده بودند که شما آب را روی ما بسته‌اید و بعد افتخار هم می‌کنید. این خاطره نشان می‌دهد که چقدر زمینه برای تنش اجتماعی در این خصوص زیاد است.
گلایه مردم کرج
مورد مشابهی نیز دو الی سه هفته پیش زمانی که برای شرکت در برنامه‌ای به کرج رفته بودم، رخ داد. در یک سمینار مسوولان استان با اینکه موضوع بحث و نشست چیز دیگری بود، همه به بحث کم‌آبی اشاره کردند و هشدار دادند که این بحث در کرج تا چه حد جدی است. یکی از آقایان گفت که ما در کرج مانند حضرت عباس سلام‌الله‌علیه هستیم که آب را دو دستی به برادر بزرگ‌تر خود در تهران تقدیم می‌کنیم و اما خودمان محروم مانده‌ایم. ساکنان کرج بین دو سد کرج و طالقان نشسته‌اند اما آب را به تهران می‌فرستند و خودمان در کم‌آبی به سر می‌بریم. گلایه آنها این بود که تهران در مقام برادر بزرگ‌تر هیچ توجهی به دغدغه و نگرانی و مضیقه‌های آبی ما ندارد. این گلایه‌ها نشانه‌های خوبی نیست و گواه این است که منازعات داخلی می‌تواند آهسته آهسته شکل جدی‌تری به خود بگیرد.
جنگ آب یا همکاری با سوژه آب؟
منازعات خارجی هم طبیعی است و زمینه‌های آن به‌شدت وجود دارد. رودخانه‌های فرامرزی که در دنیا وجود دارند بیش از ٢٦٠ حوزه بین ١٤٨ کشور مشترک هستند و زمینه‌های درگیری که میان آنها وجود دارد به تفکیک بیان شده است. اکنون سوال این است که زمینه‌های درگیری و منازعات و جنگ بر سر آب تا چه حد جدی است؟ آیا آب به جای جنگ می‌تواند زمینه همکاری بشود یا خیر؟ بسیاری معتقدند با وجود اینکه تنش و درگیری بر سر آب زیاد است، هنوز میزان همکاری بر سر آب بسیار بیشتر از میزان جنگ‌هایی است که بر سر آب رخ داده است. نهایتا ملت‌هایی که درگیر این موضوع هستند مجبور می‌شوند به راه‌حلی برسند که این منابع آبی را بین خودشان مدیریت و تقسیم کنند. مثال درگیری و تنش در حوزه‌های نیل، فرات و دجله وجود دارد. بنابراین می‌توان گفت که هم حوزه درگیری و هم حوزه همکاری وجود دارد. در اینجا هست که در حوزه همکاری، دیپلماسی آب‌های فرامرزی معنا پیدا می‌کند. دیپلماسی آب‌های فرامرزی به نوعی در قالب دیپلماسی کلاسیک تلاش می‌کند در مسائل مربوط به آب مانع منازعه شود و دوم اینکه مدیریت منابع را انجام دهد. سوم اینکه به سمت همکاری‌ها در قالب مکانیزم‌های درازمدت و تشکیل
نهادهای بین‌المللی می‌رود. از سوی دیگر، در طول سال‌های گذشته پیمان‌هایی آبی بین دو یا چند کشور بسته شده است که بعضی از اینها واقعا دوام داشته‌اند. پیمان ١٩٦٠ که حول رودخانه سند امضا شد، با وجود سه جنگی که بین هند و پاکستان در گرفت، اما هنوز پیمان برقرار است. سابقه قرارداد آب هیرمند بین افغانستان و ایران به ١٠٠ سال پیش بازمی‌گردد و هنوز مذاکره در خصوص آن ادامه دارد اما به هرحال یک توافق بوده که شکل گرفته و جاری شده است.
در دو مورد هم ما به کنوانسیون‌های بین‌المللی رسیده‌ایم: کنوانسیون ١٩٢١ بارسلون در خصوص تدوین حقوقی کشتیرانی در رودخانه‌های بین‌المللی، و کنوانسیون ١٩٩٧ سازمان ملل در خصوص تدوین رژیم حقوقی استفاده‌های غیرکشتیرانی در آب‌های بین‌المللی. دیپلماسی آب یا دیپلماسی آب‌های فرامرزی که به تعبیر سنتی دیپلماسی آب شناخته می‌شود، به مقوله مدیریت کردن این مسائل گفته می‌شود. قراردادهای حقوقی که بین کشورها بسته می‌شود، توافقاتی که برسر رودخانه‌ها صورت می‌گیرد، حل و فصل منازعاتی که بر سر آب رودخانه‌های مرزی یا حوزه‌های مشترک ممکن است صورت بگیرد، مدیریت کردن این منابع بین دو یا چند کشور دیگر، فراهم کردن مکانیزم همکاری در خصوص مهار آب‌های مشترک و ارتقای همکاری منطقه‌ای در این خصوص همه و همه زیرمجموعه‌ای از بحث دیپلماسی آب‌های فرا مرزی است.
موضوع آب، تهدیدی برای صلح و امنیت
اما سوال اینجاست که دیپلماسی آب فراتر از دیپلماسی آب‌های فرامرزی چیست و چه ابعادی را در برمی‌گیرد؟ آنچه که مسلم است موضوع آب به یک موضوع جهان شمول و یک موضوع بین‌المللی تبدیل شده است. موضوعی که به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت با آن برخورد و به آن نگاه می‌شود. اگر آب در گذشته از یک موضوع منافع ملی تبدیل به یک موضوع امنیتی شد الان به یک موضوع امنیت بین‌المللی تبدیل شده است. موضوعی که عدم برخورد با آن ممکن است صلح و امنیت بین‌المللی را مورد تهدید قرار بدهد. بحث‌های دیگری نظیر بحث گرمایش زمین نیز شرایطی شبیه به همین مساله آب و حاشیه‌های امنیتی پیرامون آن دارند. مهم این نیست که گازهای گلخانه‌ای در کجا و کدام کشور تولید می‌شود، مهم این است که کل بشریت صدمه می‌خورد و ضربه می‌بیند. گازهای گلخانه‌ای ممکن است در روسیه و هند تولید شوند ولی گرمایش زمین و بالا آمدن آب دریاها می‌تواند صد‌ها میلیون نفر را در بنگلادش و میانمار آواره و بی‌خانمان کند. و تبعات و نتایج آن برای کل کشورهای منطقه و اطراف منطقه است. همانند مساله تروریسم که به عنوان مسالهای بین‌المللی با آن برخورد می‌شود و می‌دانند اگر با داعش در عراق و سوریه
نجنگند، مجبور هستند با آن در خیابان‌های اروپا بجنگند. این مساله درخصوص موضوعات دیگر مانند لایه ازون و موضوعات بیماری‌ها نیز صدق می‌کند. اگر ابولا را در آفریقا مهار نکنید، ممکن است کل دنیا را دربربگیرد.
تبعات کم‌آبی خاورمیانه برای تمام دنیا خواهد بود
موضوع آب نیز به همین خاطر اهمیت یافته و به عنوان موضوعی که باید فراتر از حاکمیت کشورها با آن برخورد جامع جهانی کرد، مطرح است وگرنه تبعات ناشی از بحران آب و کم‌آبی همه دنیا را در برخواهد گرفت. مهم نیست که اروپا آب دارد، مهم این است که اگر خاورمیانه آب نداشته باشد، بحران مهاجرت از آن برای اروپاست؛ فقر، درگیری، تروریسم و مسائل دیگری که به دنبال آن خواهد بود، نه فقط برای اروپا که برای همه دنیاست. بنابراین باید با موضوع آب - که تبعاتش می‌تواند فقر، جنگ، مهاجرت و بیمارهای مختلف باشد و اینگونه بهداشت جهانی را تحت تاثیر قرار دهد - به عنوان یک مساله بین‌المللی برخورد می‌شود.
بحرانی بی‌مرز
آب‌ها و تالاب‌ها در عراق ممکن است خشک بشود ولی ریزگردهای آن برای ایران و منطقه خواهد بود. به عبارت دیگر، تبعات کم‌آبی در یک کشور محدود به آن کشور نمی‌شود و ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی را دربرمی‌گیرد و لذا موضوع آب، از موضوع آب‌های فرامرزی و دعوای ایران و افغانستان و مسائلی این قبیل فراتر رفته و به عنوان موضوعی که می‌تواند نهایتا صلح و امنیت بین‌المللی را تهدید کند، با آن برخورد می‌شود.
تجارت آب مجازی، موضوع روز دنیا
ابعاد جدیدی که در مساله آب مطرح است، شامل تجارت آب هم می‌شود و به تعبیر دیگر، آب‌های مجازی. تعبیری که برای نخستین بار در سال ١٩٩٣ میلادی به‌کار برده شد و در تعریف آن می‌توان گفت میزان آبی است که در مراحل گوناگون تولید یک کالا استفاده شده است. در این تعریف، بخش کشاورزی پرمصرف‌ترین بخش اقتصادی است که حدود ٧٤ درصد منابع آب شیرین جهان را استفاده می‌کند. گفته می‌شود حدود یک پنجم مردم دنیا به آب شیرین دسترسی ندارند در حالی که ٧٤ درصد منابع آب شیرین دنیا صرف تولیدات کشاورزی می‌شود. مثال‌ها نیز در این باره زیاد است. مثلا برای تولید یک کیلوگرم غلات در وضعیت جوی مطلوب، حدود هزار تا دو هزار لیتر آب نیاز است و در شرایط نامطلوب جوی حدود سه هزار تا پنج هزار لیتر آب مصرف می‌شود. این مساله یک مفهوم جدیدی در دنیا به عنوان تجارت آب مجازی به وجود آورده است که شما در یک کشور کم‌آب زندگی می‌کنی نباید محصولات آب‌بر یا محصولاتی که به آب زیاد نیاز دارند، تولید کنی.
لزوم صادرات و واردات هوشمند
در زندگی روزمره گفته می‌شود چرا هندوانه که نیاز به آب زیاد دارد، تولید می‌شود در حالی که برخلاف نظر عامه، هندوانه کمترین آب را نیاز دارد و تولید گندم به میزان آبی که مصرف می‌شود، بسیار بیشتر می‌شود. می‌گویند این همه آب مصرف می‌شود ولی در آخر به امارات صادر می‌شود. البته شاید این تحلیل به نوبه خود درست باشد. بنابراین دیپلماسی کشورها بر این مساله متمرکز شده که برای خود برنامه‌ریزی کنند که چه کالاهایی را از کجا وارد کنند و به عبارت دیگر، صادرات و واردات هوشمند مواد غذایی و کشاورزی. این به آن معناست که شما نباید هر کالایی را صادر بکنی یا هر کالایی را نباید وارد بکنی. شما باید ببینید نیاز آبی‌تان چقدر است و کالایی را که در آن مزیت دارید، صادر بکنی و کالایی که آب‌بر است و نمی‌خواهی منابع آبی‌ات را کم بکنی، آن را وارد کنی. در کشور ما همیشه این ایده‌آل وجود داشته است که در تولید محصولات خودکفا بشویم. شاید خودکفایی از نظر سیاسی بهتر باشد اما از نظر اقتصادی و به لحاظ آب، آیا بهتر نیست گندم در قزاقستان تولید شود و شما آن را وارد بکنی و آبی که صرف تولید گندم می‌شود صرف مصارف نیازهای جدی دیگر بشود. قزاقستان امروز مرکز
تولید گندم دنیاست. با مسیر راه آهنی که میان ایران و قزاقستان کشیده خواهد شد و در حال تاسیس است، می‌توان با کمترین هزینه هر میزان گندم وارد کرد. البته ممکن است بحث‌های استقلال کشور و مسائل سیاسی نیز مطرح باشد زیرا گندم کالای استراتژیک است. باید این مسائل را در نظر گرفت و سپس جمع‌بندی کرد گندم را تولید کنیم یا وارد کنیم؟ سایر غلات را تولید بکنیم یا وارد بکنیم؟
ماموریت جدید وزارت خارجه
واردات هوشمند کالاهای غذایی و محصولات کشاورزی، یک بحث مهمی در دیپلماسی آب است. سیاست خارجی کشور نیز باید در این مسیر قرار بگیرد و باید برای سفارتخانه‌ها ماموریت جدیدی در این باره تعریف شود که چه کالاهایی از کجا بازاریابی بکنند و ما وارد بکنیم. در این خصوص، این مساله مطرح است که برای تولید کالاهای آب‌بر به کشورهایی که دسترسی خوبی به آب دارند، برویم و آنها را در آنجا تولید کنیم. به عبارت دیگر، بسیاری از کالاهای آب‌بر اینگونه تولید می‌شوند. هم‌اینک در دیپلماسی کشورها قراردادهایی بسته می‌شود بر این مبنا که کالاها را به جای آنکه خود تولید بکنی در جای دیگر تولید بشود. حتی ممکن است این صرفه وجود داشته باشد که آن کالا در امریکای لاتین تولید شود. به طور مثال، کشورهایی که در مدار ١٠ درجه عرض‌های شمالی و جنوبی در آفریقا هستند، آنها به لحاظ دسترسی به آب، شرایط بسیار مناسبی دارند؛ کشورهایی مانند سیرالئون، لیبریا، توگو، گینه کوناکری و نیجریه و... این کشورها، کشورهایی هستند که این امکان را به شما می‌دهند و زمین‌هایی را به شما می‌دهند تا محصولات آب‌بر خود را در آنجا تولید بکنی و بعد آن را وارد کنی. سیرالئون و اوگاندا مزیت
نسبی در تولید برنج دارند و اینجاست که دیپلماسی کشور و وزارت امور خارجه می‌تواند نقش بسیار مهمی را ایفا کند و باید در روابط دوجانبه با کشورها، این مساله مدنظر قرار دهیم؛ هم در واردات کالاهای هوشمند و هم در اختیار گرفتن زمین‌های کشاورزی برای تولید کالاهای آب‌بری که مورد نیاز شماست و از اینگونه، آب مورد مصرف را صرف مسائل مهم‌تر بکنی. هم‌اکنون منابع زیرسطحی‌مان ٢٠٠ یا ٣٠٠ متر پایین‌تر رفته است. این نشان می‌دهد در مدیریت منافع آبی‌مان در کشور، نقطه ضعف داریم در حالی که بالای ٨٠ درصد از منافع آبی‌مان صرف تولید کالاهای کشاورزی می‌شود که اگر این تولید کالا را هوشمند بکنی، چه بسا می‌تواند میزان بسیار زیادی از آب صرفه‌جویی بکنیم و این در مقابل، دو میلیارد مترمکعب آبی که مورد دعوای ایران و افغانستان قرار گرفته و می‌خواهیم به هر قیمتی آن را به دست آوریم، است که شاید این دعوا ارزش نداشته باشد.
انتقال آب کار چندان آسانی نیست
حوزه بعدی بسیار مهم در این خصوص، حوزه انتقال آب است. این مساله با وجود بحث‌هایی که در این خصوص می‌شود، کار چندان آسانی نیست. احتمالا می‌دانید که در این باره با ازبکستان و تاجیکستان مذاکراتی کرده‌ایم تا آب از این دو کشور که از منابع آبی برخوردار هستند، وارد بکنیم ولی مشکلات این کار کم نیست. افغانستان بر سر راه است. برای انتقال این آب، باید یک کانال طویلی ساخته شود و از این کشور عبور کند. افغانستان سهم خود را می‌خواهند و در مقابل توقع دارند گاز، نفت و برق صادر شود. در حد ایده، به ظاهر جذاب است.
تجربه ژاپنی‌ها در مصرف بهینه انرژی‌ها
بحث دیگر در دیپلماسی آب که اهمیت بسیاری دارد، بحث مصرف بهینه آب است که این مساله خود به موضوع همکاری میان کشورهایی که در این زمینه تخصص دارند، تبدیل شده است. ژاپنی‌ها بزرگ‌ترین تخصص‌شان بهینه‌سازی مصرف انرژی و مصرف آبی است. در صرفه‌جویی آب و انرژی، ایده‌ها و ابتکاراتی را نشان داده‌اند که غیرقابل باور است. هم تکنولوژی در این باره وجود دارد و هم شیوه‌های مدیریتی. به طور مثال، در ایام تابستان، درجه سیستم‌های خنک‌کننده تمامی ادارات دولتی ژاپن روی عدد ٢٨ است و در مقابل آن، کارمندان اجازه دارند کراوات نبندند، کت نپوشند و لباس آستین کوتاه بپوشند. حتی وزارت امور خارجه ژاپن به سفارتخانه‌ها یادداشت می‌دهد، دیپلمات‌هایی که با شما مراوده می‌کنند، اجازه دارند کت نپوشند و این مساله به شما برنخورد.
از منابع مالی کشورها برای دیپلماسی آب استفاده کنیم
بحث دیگر، بحث محیط زیست و گرمایش زمین است. پروژه‌های متعدد بین‌المللی بسیار وجود دارد که تولید کربن و گازهای گلخانه‌ای را به حداقل برساند و با بحث گرمایش زمین مقابله بشود. بسیاری از این بحث‌ها به منابع آبی هم مرتبط است. بسیاری از کشورها آماده‌اند تا به این پروژه کمک کنند. توافق پاریس که سال گذشته برای مقابله با گرم شدن زمین مورد امضا قرار گرفت، از چهار نوامبر اجرایی شد. از آن زمان، کشورهای پیشرفته قبول کردند سالانه ١٠٠ میلیارد دلار به پروژه‌هایی که برای کنترل گرمایش زمین اختصاص دهند تا با این کار، تولید گازهای گلخانه‌ای و کربن کاهش یابد. دیپلماسی ما باید در راستای استفاده از این منابع قرار بگیرد. دیپلماسی ما باید این منابع مالی کشورهای پیشرفته برای مقابله با گرمایش زمین را جذب بکند و اتفاقا این مساله در صرفه‌جویی در مصرف آب تاثیر بسزایی دارد. تعریف پروژه‌هایی که به کاهش مصرف آب در کشور کمک کند کار دیپلماسی است و این همان چیزی است که می‌توان از آن با عنوان دیپلماسی آب یاد کرد.
لزوم تشکیل نهادهای جدید برای مبارزه با بحران
باید در خصوص بحث صرفه‌جویی در مصرف آب بسیار جدی کار کرد. اکنون در خصوص ارقام پایین صحبت نمی‌کنیم بلکه می‌توان در ارقام بسیار بالا در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. استفاده از منابع مالی بین‌المللی، تجربه بین‌المللی، کارشناسی بین‌المللی و کشورهایی که در این حوزه‌ها تجربه دارند و کار کرده‌اند، می‌تواند بسیار کارآمد باشد. مفهوم دیپلماسی آب اکنون بسیار گسترده و فراگیر شده است و موضوعات متنوعی را دربرمی‌گیرد و همین مساله مسوولیت ما در وزارت امور خارجه را سنگین‌تر می‌کند و ما هم در وزارت امور خارجه باید نگاه جدید‌تر و جدی‌تری به موضوع آب داشته باشیم و چه بسا که لازم باشد بخش‌های جدیدی در وزارت امور خارجه و سایر نهادها برای بررسی جدی‌تر مساله آب تشکیل شود. بحران آب مسالهای چندوجهی است و نمایندگی‌های سیاسی ما همه باید درگیر این مساله شوند. شاید نیاز باشد که در وزارت امور خارجه هم تجدید ساختاری در خصوص مساله آب برای مدیریت دیپلماسی آب در سطح کلان صورت بگیرد.
دیدگاه تان را بنویسید