معیار یک انتخاب خوب چیست؟

اعتمادآنلاین- برای به دست آوردن این شاخص، ابتدا باید تعریف روشنی از انتخابات داشت. انتخابات رایج‌ترین شیوه برای کسب قدرت است و از آنجا که قدرت جزو منابع کمیاب است و تقاضا برای آن بالاست، در نتیجه دستیابی به قدرت و اداره امور می‌تواند منشا اختلاف و تنش باشد. همچنین جامعه انسانی نمی‌تواند درباره این اختلاف به تفاهم برسد، مگر آنکه یک شیوه برای حل اختلاف و مورد قبول همه اطراف دعوا وجود داشته باشد. مثل نهاد داوری که بسیاری از افراد می‌پذیرند در صورت بروز اختلاف، حکم داوری که مورد قبول طرفین است را بپذیرند، زیرا بدون وجود داوری، ستیز بر روابط حاکم خواهد شد. انتخابات نیز همین طور است. انتخابات یعنی شیوه مسالمت‌آمیز حل اختلافات سیاسی در دسترسی به قدرت که مورد قبول همه مردم و ذی‌نفعان‌ باشد.

با این ملاحظات، ویژگی کارایی و خوب بودن نهاد حل اختلاف چیست؟ هرچند نهادهای حل اختلاف در نهایت حکمی را علیه یک طرف دعوا و به نفع طرف دیگر صادر می‌کنند، ولی ویژگی نهاد خوب برای حل اختلاف این است که؛ یکم، در حل اختلاف قاطع باشد و آن را نهایی کند. دوم، نیز آتش اختلافات با صدور حکم نهایی خاموش شود و طرفین دعوا پس از دریافت حکم داوری، زندگی عادی خود را آغاز کنند و اختلاف و ادعاها به فراموشی سپرده شود. اگر قرار باشد که حتی پس از صدور رای داوری، همچنان طرفین دعوا ناراضی و مدعی باشند، یا از مرحله حل اختلاف مسالمت‌آمیز عبور کرده و وارد ستیزه‌جویی شوند، آن نهاد حل اختلاف کارکرد درستی نداشته یا آنکه مراجعین به آن نهاد از منطق درستی تبعیت نکرده‌اند و الزامات داوری را نپذیرفته‌اند. چنین اشکالی می‌تواند ناشی از هر دو طرف ماجرا باشد، یا از مراجعین است یا از عملکرد ضعیف و نادرست نهاد حل اختلاف. البته می‌تواند از هر دو طرف نیز باشد.

با این ملاحظه انتخابات خوب، انتخابی است که روز بعد از رای‌گیری مثل روزی باشد که هیچ شکایتی درباره موضوع اختلاف وجود ندارد و طرفین ماجرا به داوری و حکمیت نهاد انتخابات تن می‌دهند و اختلاف فیصله یافته تلقی می‌شود. بنابراین انتخابات وقتی یک نهاد کارآمد و خوب است که بتواند به‌گونه‌ای اجرا و برگزار شود که عدالت و برابری را میان دو طرف دعوا رعایت کند و منصفانه و عادلانه حکم دهد. طرفین این رقابت وقتی شایسته هستند که به حکم و داوری نهایی تن دهند. اگر با این معیار به انتخابات‌ چند دهه اخیر ایران نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که در کدام موارد نتوانسته‌ایم تعامل درستی با این نهاد داشته باشیم؟ اینکه تقصیر کدام طرف ماجرا بوده فعلا مورد بحث ما نیست و رقابت‌کنندگان یا برگزارکنندگان یا هر دو به اندازه‌ای مسوولیت داشته‌اند. سال ١٣٨٨ از این نظر بدترین تجربه را داشتیم. همه باید به قاعده بازی تن دهیم و قاعده بازی نیز به صورت منصفانه رعایت شود. در انتخابات رقابت‌ها تا اندازه‌ای حاد و حتی اعصاب خردکن می‌شود و در مواردی یکی از طرفین یا هر دو طرف پا را از گلیم فراتر می‌نهند، ولی آنچه که اهمیت دارد این است که روز پس از انتخابات چون آبی که بر آتش ریخته می‌شود، باشد و همه‌چیز به جای اول خود برگردد.

اگر قرار باشد که مجادلات پس از انتخابات همچنان ادامه پیدا کند یا حتی تشدید شود، معلوم می‌شود که برخی از ستون‌های آن انتخابات ایراد داشته است. در این انتخابات نیز سطح تنش در مواردی بالا رفت و این از طبیعت رقابت است.

هرچند بهتر بود برخی از این موارد پیش نمی‌آمد، ولی در هر حال هرچه بود، گذشت. مردم ایران نیز فردا پای صندوق رای خواهند رفت و پس‌فردا نتیجه نهایی اعلام خواهد شد. امیدواریم که شاخص مذکور درباره این انتخابات به بهترین شکل متجلی شود و نه تنها نتیجه حاصل از آن مورد احترام و قبول همه اطراف باشد، بلکه زندگی سیاسی به روزهای پیش از انتخابات برگردد و نامزدهای شکست خورده به حمایت نامزد پیروز در آیند و تجربه‌ای خوب را در تاریخ سیاسی کشور رقم بزنیم.

* شورای نویسندگان/ اعتماد