بحران ورشکستگی نهادهای حمایتی بازنشستگان به کجا ختم می‌شود؟

اعتمادآنلاین | فاطمه رجبی- بحران ورشکستگی صندوق‌های بازنشستگی در حال حاضر یکی از چالش‌های اساسی اقتصاد ایران است. تمامی صندوق‌های بازنشستگیِ کشور با مشکلات ساختاری، مالی و مدیریتی روبرو هستند. حتی بعضی از این صندوق‌ها، به آخر خط رسیده‌اند. ۷۶ درصد مستمری‌های صندوق بازنشستگیِ کشوری را دولت پرداخت می‌کند. به بیانی از هر ۱۰۰ نفر که تحت پوشش صندوق هستند، ۷۶ نفر مستمری خود را از دولت دریافت کرده‌اند. اگر دولت از منابع بودجه، کسری صندوق را تأمین نکند، ورشکسته است. ورشکستگی این صندوق به معنای بلاتکلیفی ۱ میلیون و ۲۶۸ هزار نفر بازنشسته است. صندوق تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، ۶۷۰ هزار بازنشسته دارد و ۹۸ درصد مستمریِ پرداختیِ خود را با کمک دولت تسویه کرده است. صندوق کارکنان فولاد ورشکسته شده است. این صندوق نزدیک به ۸۵ هزار بازنشسته‌ مستمری‌بگیر دارد که با دخالت وزارت رفاه در حال تسویه مستمری‌های بازنشستگان خود با تأخیری دو ماهه است.در بقیه‌ صندوق‌ها، وضع کمابیش به همین منوال است.

وقتی بیشتر به عمق بحران پی می برید که بدانید جمعیت کشور در حال حاضر جوان است و شاهد چنین وضعیتی هستیم، چند سال دیگر که جمعیت ایران به سوی پیری می‌رود معلوم نیست شاهد چه شرایطی خواهیم بود. این وضعبت را حتی مسئولان هم کتمان نمی‌کنند. علی ربیعی هم نه تنها درسخنرانی‌اش برای گرفتن رای اعتماد از مجلس، بحران صندوق‌های بازنشستگی را مطرح کرد بلکه چندی پیش هم در توئیتی به همین موضوع اشاره کرد و نوشت: «صندوق‌های بازنشستگی، با شرایط بحرانی به دولت روحانی رسید. ساماندهی و افزایش بهره‌وری آنها را دنبال کردم و با جدیت ادامه می‌دهم.»

از آنجایی که این حرف‌ها با استعفای محمود اسلامیان و حرف و حدیث‌هایی مبنی بر بروز فساد در صندوق‌های بازنشستگی همراه شده بود، بخش دومش چندان مورد توجه قرار نگرفت و صرفا هشدار دوباره ربیعی درباره صندوق‌های بازنشستگی بود که در رسانه‌ها دست به دست شد. نماینده‌های مجلس هم در چنین شرایطی به او چراغ سبز نشان ندادند و طرح استیضاح او در مجلس کلید خورد که یکی از دلایل آن وضعیت نابه سامان صندوق‌های بازنشستگی اعلام شد.

اسماعیل گرجی پور مدیر کل بیمه‌های اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین استقلال صندوق‌های بیمه‌ای را تنها راه حل برون رفت از این بحران می‌داند و می‌گوید: «هر چه سریع‌تر باید بسته اصلاحات ترکیبی همزمان و متناسب با هر کدام از صندوق‌ها تدوین و اجرا شود چون اگر روال کنونی ادامه یابد بدون تردید کار به جاهای باریکی خواهد رسید. به نظر من در وهله اول باید نسبت به اصلاح فرآیند صندوق‌ها برای ایجاد حکمرانی خوب در راستای تحقق اصول شفافیت و پاسخگویی اقدام شود. به بیان دیگر باید تدبیری برای افزایش پاسخگویی و شفافیت فعالیت‌های بیمه‌ای و اقتصادی صندوق‌ها اندیشید و سپس به اصلاحات پارامتریک فکر کرد و قوانین و مقررات موجود را درخصوص سن بازنشستگی، سابقه بیمه لازم برای دریافت مستمری، ضریب انباشت و ... بازبینی کرد به عنوان مثال باید قوانین سختگیرانه‌تری در مورد بازنشستگی‌های زود هنگام وضع کنیم.»

او در جواب اینکه صندوق‌های بازنشستگی در کشورهای توسعه‌یافته از چه الگویی پیروی می‌کنند می‌گوید: «نظام‌های بازنشستگی در کشورهای توسعه یافته به اندازه نظام‌های بازنشستگی ایران سخاوتمند نیستند. هم سن بازنشستگی در این کشورها بالاست و هم سابقه بیمه پردازی مورد نیاز برای بازنشستگی. بنابراین شرایط دریافت مستمری در این کشورها بسیار سختگیرانه‌تر از ایران است. از سوی دیگر ضریب انباشت و نرخ جایگزینی هم در این کشورها خیلی پایین‌تر از ایران است. البته این بدین معنا نیست که نظام‌های بازنشستگی آنها با کسری بودجه و کمبود منابع مواجه نیست بلکه این مشکلی است که کم و بیش در اکثر کشورهای جهان وجود دارد و با توجه به اینکه تامین منابع عمومی در این کشور‌ها عمدتاً از طریق دریافت مالیات صورت می‌گیرد، این کشورها در کنار انجام اصلاحات پارمتریک و ساختاری راهی جز افزایش مالیات برای تامین منابع و یا کاهش مستمری‌های پرداختی ندارند.»