کارکردهای سوگواری قیام عاشورا از دیدگاه عمادالدین باقی

اعتمادآنلاین| عمادالدین باقی طی سخنانی در این نشست، با بیان اینکه بررسی من از قیام امام حسین (ع) با دید جامعه‌شناسانه انجام شده و بر نظریه‌های این علم متکی است، گفت: نگاه جامعه شناختی شیوه‌های خاص خود را دارد و مردم را به عنوان اعضای گروه‌های اجتماعی می‌شناسد نه به عنوان صرف انسان بودن، چرا که به روابط نهادها و متغیرهای اجتماعی نیز توجه دارد و وقتی از این دیدگاه به قیام عاشورا بنگریم، به شناخت مکانیسم این واقعه توجه می‌کنیم و در این‌صورت مردم کوفه و رفتاری که از آنان سر می‌زند را مربوط به قواعد اجتماعی و نقش عوامل ساختاری می‌دانیم، نه اینکه صرفاً با سست‌عنصر خواندن مردم کوفه که در طول چهل سال اخیر هم بدل به یکی از شعارهای معروف در جامعه ما شده است، از این موضوع بگذریم.

وی افزود: نگرش جامعه‌شناختی به موضوع و پیامدهای آن دو چیز متفاوت هستند، بنابراین نگرش به قیام عاشورا و آنچه پس از آن رخ می‌دهد، با یکدیگر متفاوت هستند و حتی در سطحی مجبور به استفاده از پارادایم‌های مردم‌شناسی هستیم که در این زمینه برای مثال، «حرکت لشکر اجنه» در مراسم سوگواری امام حسین (ع) که هنوز هم انجام می‌شود از خود واقعه عاشورا متفاوت است و برساخته فضای اجتماعی و متاثر از رسوم و سنت‌های فرهنگی است که برخی از این‌گونه موارد ممکن است کارکردش استحاله سوگواری باشد و آن را از درون تهی کند یا موجب تغییر شکلش شود که در این زمینه به نقش موسیقی‌های جدید و استفاده از آن در سوگواری‌ها هم می‌توان اشاره کرد.

باقی با بیان اینکه بحث‌هایی درباره لزوم پرداختن به قیام مردم کوفه و واقعه عاشورا هم وجود دارد، گفت: با بررسی وقایعی چون قیام عاشورا، می‌توان برای امروز و سیاست‌های جاری و روزمره کشور هم بهره‌گیری‌های خاصی انجام داد.

مؤلف کتاب «جامعه‌شناسی کوفه و قیام امام حسین (ع)» ادامه داد: ما به دو شکل می‌توانیم موضوعی را مطالعه کنیم، یکی این است که نظریه‌ای را پایه قرار دهیم و فرضیاتی را بر آن سوار کنیم و به سنجش بپردازیم و دیگر اینکه از بینش جامعه‌شناسی برای تبیین موضوعی استفاده کنیم که در این زمینه باید گفت، کارکردهای منفی‌ای هم در مراسم سوگواری امام حسین (ع) وجود دارد، از جمله ترویج مرگ‌باوری به بهانه سوگ امام حسین (ع) در جامعه که اثرات خودش را خواهد داشت. نکته دیگر در این زمینه نیز بررسی اقتصاد سوگواری است که وقتی از صورت این مراسم معنوی و قدسی بگذریم، با بازاری مواجه می‌شویم که در پشت آن قرار گرفته است و به شکلی بخشی از ادامه‌یافتن برگزاری مراسم‌های سوگواری به این اقتصاد مربوط می‌شود.

باقی در پایان تأکید کرد: یک مسئله دیگر که اهمیت زیادی دارد این است که باید متغیر حکومت دینی و سیاسی را از مراسم‌های سوگواری جدا کرد، چرا که تأثیر زیادی بر قضاوت‌ها و داوری‌ها درباره این موضوع دارد و خواهی، نخواهی وقتی به قیام امام حسین (ع) پرداخته می‌شود، مسائل مربوط به حکومت هم به آن وارد می‌شود.

منبع: ایسنا