کمیته آب در کمیسیون امنیت ملی مجلس بحران آب را بررسی می‌کند/ شورای عالی امنیت ملی روی مسئله آب حساسیت دارد/ بر اساس مستندات دانشمندان برخی از خشکسالی‌ها ناشی از تغییر اکوسیستم خلیج‌فارس است/ برداشت آب شیرین از خلیج فارس و بازگرداندن نمک توسط اعراب موجب تغ

اعتمادآنلاین| کمبود آب یکی از مشکلاتی است که ایران همیشه با آن دست و پنجه نرم می کند. در سال های گذشته این وضعیت وخیمتر شده است و کمبود بارش نزولات جوی هم بر این بحران افزوده است. محمدمهدی برومندی، نایب رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و عضو کمیته آب این کمیسیون در گفت و گو با «اعتمادآنلاین» به مسائل و مشکلاتی پرداخته که به بحران آب در ایران دامن زده است.

به نظر می‌آید با توجه به کم‌آبی و بارش‌های کم امسال، کشور سال آینده با مشکلات زیادی روبرو باشد؟

بارندگی‌ها که به‌هیچ‌وجه کافی نبوده و وضعیت خشک‌سالی در کشور به‌گونه‌ای است که امسال نسبت به سال‌های قبل وضعیت بدتری داریم به‌ویژه در استان‌های جنوبی، اصلاً وضعیت مناسبی نداریم.

این موضوع را باید یادآور شوم که هر یک متر که سفره‌های آب زیرزمینی افت کند باید هزار میلی‌متر باران بیاید تا جبران شود. این در حالی است که در برخی از استان‌های کشور بیش از 20 الی 30 متر سفره‌های آب زیرزمینی تحلیل رفته است؛ یعنی باید 30 هزار میلی‌متر باران ببارد تا به وضعیت 10 تا 15 سال قبل بازگردیم. باران‌های فعلی به‌هیچ‌وجه با توجه به میانگین بلندمدت و حتی میان‌مدت کافی نبوده است، امیدواریم که در اسفند و فروردین شاهد بارندگی‌های بیشتری باشیم که بخشی از مشکلات سال زراعی آینده برطرف شود.

کشور به‌عنوان یک چالش برای سال آینده با این موضوع روبرو است؟

قطعاً مسئله آب یک چالش جدی است و باید نسبت به این مسئله فکر کنیم. انتقال آب از دریای عمان به 18 استان کویری و جنوبی کشور یکی از راهکارهایی است که مطالعه آن در سازمان برنامه‌وبودجه در دست بررسی است، امیدواریم که زودتر به مرحله اجرا برسد. شیرین کردن آب دریاها مسئله‌ای است که باید حتماً موردتوجه قرار گیرد. کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس هفت میلیارد لیتر آب شیرین برداشت می‌کنند ولی جمهوری اسلامی ایران 200 میلیون مترمکعب برداشت می‌کند.

این راهکار اساسی است؟ یعنی اگر تابستان آینده با مشکل کم‌آبی روبرو شویم باید به این سمت حرکت کنیم؟

چند کار هم‌زمان در حال انجام است که یکی از آن‌ها کنترل آب‌های مرزی است. همین‌الان حدود 10 میلیارد مترمکعب آب شیرین از مرزهای کشور خارج می‌شود، برنامه منسجمی در این خصوص وجود دارد و اعتباراتی هم مقام معظم رهبری اجازه داده‌اند و از صندوق توسعه ملی برداشت‌شده است و در قالب پروژه‌هایی آب‌هایی مرزی در حال کنترل شدن است. مسئله بعد انتقال آب از دریا برای صنعت و شرب است که باید حتماً موردتوجه قرار گیرد. مسئله بعدی درباره منابع آبی است که داریم، باید بهره‌وری آب و راندمان را بالا ببریم. 93 درصد از منابع آبی ما در بخش کشاورزی در حال مصرف است که از این میزان حدود 65 درصد آن‌هم در همین بخش کشاورزی در حال تلف شدن است. بنابراین باید افزایش بهره‌وری آب در بخش کشاورزی را ارتقا دهیم.

نکته دیگری که در کشور خیلی ضعیف عمل شده و یک نقطه‌ضعف اساسی کشور است موضوع پساب‌هاست. ما از پساب تصفیه‌شده فاضلاب استفاده نمی‌کنیم، در همه شهرهایی که برای ایجاد صنعت امروز دچار مشکل بی‌آبی و عدم تخصیص هستیم، فاضلاب این شهرها تصفیه نمی‌شود و علاوه بر آن به‌عنوان یک معضل زیست‌محیطی هم موردتوجه است. درحالی‌که با تصفیه پساب و فاضلاب شهرها آن‌هم با روش‌هایی که بخش خصوصی عهده‌دار شود و اجرا کند، می‌توان بخش زیادی از مشکلات آب کشور را حل کرد. این موضوع هم در مجلس و هم در دولت پیگیری می‌شود تا بتوان به‌صورت اجرایی انجامش داد.

برای چالش‌های بین‌المللی که در عرصه آب داریم هم‌فکری شده است؟ چون به نظر می‌رسد به همان اندازه که برای خروج آب‌های شیرین از کشور مشکل‌داریم برای ورود آن‌ها هم با مشکلات زیادی روبرو هستیم و کشورهای همسایه اجازه ورود قسمتی از آب را گرفته‌اند.

در سفر اخیری که به همراه آقای بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی به پارلمان اروپا داشتیم رسماً این موضوع را مطرح و پیگیری کردیم. کشور ترکیه در قالب اجرای طرح گاپ به‌زودی 22 سد را بر روی قسمت‌های بالادستی دجله و فرات می‌زند با افتتاح سد آتاتورک مشکلات زیادی برای کشورهای عراق و سوریه و به‌نوعی غیرمستقیم برای ما ایجاد کرده‌اند. خشک شدن نزدیک به یک‌میلیون هکتار از اراضی کشور عراق که درگیر جنگ و مشکلات داخلی است، موجب بروز ریزگردها در ایران شده است. یکی از دلایل این پدیده در ایران به دلیل همین سدهایی است که در بالادست دجله و فرات ایجاد می‌شود. ترک‌ها همچنین سدی را در سال 2019 افتتاح می‌کنند به نام ایلسو که یازده میلیارد آب گنجایش دارد و این هم‌روی دجله احداث‌شده و به مشکلات عراق، سوریه و هورالعظیم و هورهایی که در جنوب داریم، می‌افزاید و حتماً مشکل ریز گردها را تشدید می‌کند.

مشکل بعدی درباره حق آبه سد دوستی بین ایران و ترکمنستان است که در حال حاضر آب شهر مشهد را تأمین می‌کند. به دلیل اینکه افغانستان به کمک هندوستان سدی را به نام سلما در 150 کیلومتری شمال شهر هرات افغانستان احداث کرده‌اند، بر سد دوستی تأثیر می‌گذارد و ما در آینده با مشکلاتی در این قسمت هم روبرو خواهیم بود.

همچنین درباره هیرمند و هامون در مرزهای سیستان و بلوچستان مشکلات خاصی با افغانستان وجود دارد. وزارت امور خارجه یک کارگروه تشکیل داده و موضوع را با افغانستان دنبال می‌کند تا بتوان این مشکلات را حل کرد.

صحبت‌هایی که در پارلمان اروپا انجام‌شده آیا نتایجی هم در پی داشته است؟

با مذاکراتی که در همین سفر به پارلمان اروپا با طرف اروپایی داشتیم، موضوعات مطرح و پیگیری شد. جلسه‌ای در خود صحن پارلمان با حضور نمایندگان این پارلمان متشکل از 28 کشور اروپایی تشکیل شد و همین‌طور در میزگردهای تخصصی که داشتیم یکی از مسائلی که تاکید شد مربوط به آب و محیط‌زیست بود. در آنجا دو موضوع مطرح شد؛ اول اجرای طرح گاپ که به‌وسیله ترکیه انجام می‌شود و مشکلاتی را به وجود می‌آورد و دوم شیرین کردن آب دریا از طریق خلیج‌فارس که کشورهای عربی انجام می‌دهند و با میزان زیاد برداشتی که از خلیج‌فارس دارند و زمانی که آب را شیرین می‌کنند، نمک آن را به دریا بازمی‌گردانند مقداری اکوسیستم خلیج‌فارس در حال به هم ریختن است. علاوه بر مشکلات زیست‌محیطی برخی از دانشمندان ما به‌صورت مستند می‌گویند که برخی از خشک‌سالی‌های ایران به دلیل به هم خوردن اکوسیستم خلیج‌فارس است. این موضوع در حال بررسی است و این نکاتی است که در آنجا مطرح شد.

آیا در نهادهای بالاتر مانند شورای عالی امنیت ملی یا دیگر قسمت‌ها، این موضوع با توجه به اینکه چالش پیشروی ماست و سال آینده با مشکلات شدید به‌ویژه در بخش کشاورزی روبرو خواهیم بود، مطرح‌شده است؟ برخی مدعی هستند که رسماً سال آینده در استان‌های جنوبی مانند فارس کشاورزی وجود نخواهد داشت؟

این را قبول ندارم که برخی مطرح می‌کنند در سال آینده کشاورزی وجود نخواهد داشت اما اینکه کم‌آبی و خشک‌سالی بر روی کشاورزی تأثیرگذار خواهد بود حتماً یک مسئله است. در کمیسیون امنیت ملی تحت عنوان کمیته آب اولین بار این مسائل را دنبال می‌کنیم و در شورای عالی امنیت ملی هم حتماً بر روی این مسئله حساسیت وجود دارد که باید مسائل را از خود دوستان در شورای عالی امنیت ملی جویا شوید.