پیتر جنکینز، نماینده پیشین انگلستان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ؛
اروپا میان حفظ برجام و خشنود کردن ترامپ یکی را انتخاب کند
پیتر جنکینز، نماینده سابق انگلستان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگوی اختصاصی با «اعتماد» با اشاره به اشتباه خواندن سیاست اقناع ترامپ به هرقیمتی برای باقی ماندن در توافق هسته‌ای با ایران، تاکید می‌کند که اروپا باید حفظ توافق هسته‌ای با ایران را بر هر امر دیگری ترجیح دهد. جنکینز قویا از باقی ماندن ایران در برجام حتی در صورت خروج امریکا از این توافق حمایت می‌کند و آن را در راستای منافع سیاسی و اقتصادی تهران می‌داند.
اعتمادآنلاین| پیتر جنکینز، نماینده انگلستان در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فاصله سال‌های 2001 تا 2006 با سابقه بیش از سه دهه کار در حوزه دیپلماسی در گفت‌وگوی اختصاصی با «اعتماد» با اشاره به اشتباه خواندن سیاست اقناع ترامپ به هرقیمتی برای باقی ماندن در توافق هسته‌ای با ایران، تاکید می‌کند که اروپا باید حفظ توافق هسته‌ای با ایران را که مهم‌ترین دستاورد دیپلماتیک اتحادیه در عصر حاضر است بر هر امر دیگری ترجیح دهد. جنکینز در بخش‌هایی از این مصاحبه قویا از باقی ماندن ایران در برجام حتی در صورت خروج امریکا از این توافق حمایت می‌کند و آن را در راستای منافع سیاسی و اقتصادی تهران می‌داند.
خطرات تلاش اروپا برای متقاعد یا راضی کردن دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات متحده برای باقی ماندن در برجام و عدم خروج آن چیست؟
من امروز به نسبت اوایل ماه گذشته میلادی که شنیدم تروییکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) با تشکیل کارگروهی با امریکا برای بررسی راه‌های برآورده کردن درخواست‌های ترامپ درباره برجام موافقت کرده‌اند، نگرانی کمتری دارم. یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌های من در این باره به محدودیت‌های داوطلبانه ایران در غنی‌سازی اورانیوم بازمی‌گشت که به عنوان اقدامی اعتمادساز از سوی تهران پذیرفته شده و در فاصله سال‌های 2016 تا 2031 به پایان می‌رسد. با این وجود شنیده‌ام که گفت‌وگوهای دیپلماتیک میان سه کشور اروپایی و ایران انجام شده و مطمئن هستم که این رایزنی‌ها و گفت‌وگوها می‌تواند به تروییکای اروپایی کمک کند تا نظر ایرانی‌ها نسبت به درخواست‌های دونالد ترامپ را جویا شوند. همچنین این رایزنی‌ها میان تهران و اروپایی‌ها می‌تواند به سه کشور اروپایی در درک این مساله کمک کند که راضی کردن دونالد ترامپ و حفظ برجام دو مقوله کاملا متفاوت و غیرقابل جمع با یکدیگر هستند. احتمالا این گفت‌وگوها با ایران برای آنکه اروپایی‌ها متوجه شوند باید دست از پروسه راضی یا متقاعد کردن دونالد ترامپ بردارند، کافی است.
فکر می‌کنید اروپا در نهایت تن به ترمیم ایرادهایی که ترامپ به برجام وارد کرده و آنها را به عنوان پیش شرط باقی ماندن امریکا در برجام مطرح می‌کند، روی آورد؟
خیر، من فکر می‌کنم که تروییکای اروپایی در نهایت مجبور به انتخاب می‌شوند. انتخاب میان تلاش برای جبران ضعف‌های مورد ادعای ترامپ در برجام- تلاشی که محکوم به شکست است چرا که این ایرادهای ادعایی بدون رضایت ایران قابل رفع شدن نیستند و ایران نیز هیچگاه قدم در چنین مسیری نخواهد گذاشت- یا دفاع از توافقی که یکی از معدود دستاوردهای دیپلماتیک بسیار مهم اتحادیه اروپا در 15 سال گذشته بوده است. از آنجا که تروییکای اروپایی و اتحادیه اروپا هنوز مایل هستند به عنوان بازیگرانی منطقی و مطلع در سطح بین‌المللی به نظر برسند، بنابراین به نظر من در مسیر حفظ توافق هسته‌ای گام برخواهند داشت. درخواست‌های ترامپ غیرمنطقی هستند و حفظ یک توافق در حوزه منع اشاعه که بسیار به سختی به دست آمده بسیار منطقی و عاقلانه است.
ایران می‌گوید که برنامه موشک‌های بالستیک این کشور قابل مذاکره نیست اما به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا نیز نگرانی‌های خود را از این مساله دارد. آینده این بن بست را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
بله، اتحادیه اروپا نسبت به برنامه ایران برای برخورداری و توسعه از موشک‌های بالستیک ابراز نگرانی کرده است. از آنجا که بخش‌های اعظمی از خاک اروپا خارج از برد موشک‌های ایران هستند من فکر می‌کنم که این ابراز نگرانی‌ها بیشتر نگرانی‌های نیابتی هستند و البته به هرحال وجود دارند. اینکه چگونه می‌توانیم این مساله و اختلاف میان ایران و اروپا را حل کنیم، مشخص نیست. ایران به اندازه هر کشور دیگری در منطقه خاورمیانه حق برخورداری از موشک‌ها برای مقابله با هر خشونت احتمالی علیه خود را دارد. برنامه موشکی ایران نیز در تناقض با قوانین بین‌المللی نیست بنابراین درخواست از ایران برای محدود یا متوقف کردن این برنامه هیچ شانسی برای پیروزی ندارد. به نظر من بهترین اقدام این است که اتحادیه اروپا در رفتاری توامان با احترام و درک منافع متقابل، با ایران وارد گفت‌وگو شود و ببیند که آیا ایران آماده است به شکل داوطلبانه گام‌هایی را برای اثبات ماهیت دفاعی برنامه موشکی‌اش بردارد یا خیر؟ همزمان اتحادیه اروپا می‌تواند گفت‌وگوهای جامع و فراگیر منطقه‌ای درباره توقف روند اشاعه موشکی را به راه بیندازد که البته برخی بازیگران منطقه‌ای صحبت کردن یا فکر کردن به چنین گفت‌وگوهایی را آغاز کرده‌اند.
ایرادهایی که ترامپ به برنامه جامع اقدام مشترک وارد می‌کند تا چه اندازه جدی هستند؟ فکر می‌کنید مسائلی نظیر زمان انقضای برخی محدودیت‌های فنی ایران که ترامپ از آن سخن می‌گوید واقعا در حوزه اشاعه هسته‌ای خطرناک هستند؟
برنامه جامع اقدام مشترک ضعیف نیست. آنها که ادعای ضعیف بودن این برنامه را مطرح می‌کنند یا صادق نیستند یا متوجه نیستند که برجام چیست و اطلاعاتی هم درباره قوانین بین‌المللی منع اشاعه هسته‌ای ندارند. به همین دلیل است که درخواست‌ها یا پیش‌شرط‌های ترامپ غیرمنطقی هستند. زمانی که محدودیت‌ها بر غنی‌سازی اورانیوم ایران برداشته شوند، ایران همچنان به تعهدات خود در معاهده منع تکثیر تسلیحات اتمی و قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایبند خواهد بود. این کشور همچنان متعهد خواهد بود که تولید اورانیوم غنی شده را صرفا در حد نیازهای تجاری نگه دارد. هیچ دلیلی وجود ندارد تصور شود که در چنان شرایطی ایران می‌تواند تهدیدی جدی‌تر یا بزرگ‌تر برای منع اشاعه به نسبت سایر کشورهای عضو ان پی تی باشد.
فکر می‌کنید اگر امریکا از برجام خارج شود، باقی ماندن در این توافق برای ایران ارزشی خواهد داشت؟
بله، فکر می‌کنم همچنان ارزش بسیاری برای ایران خواهد داشت. اگر امریکا از برجام خارج شود، ایران از تمام منافع تجاری و سرمایه‌گذاری‌هایی که هنگام توافق هسته‌ای تصور می‌کرد از آنها بهره‌مند خواهد شد، منفعت نخواهد برد (شرم‌آور است که ایران از منافع کامل برجام در دو سال گذشته هم منتفع نشده و دلیل آن شکست امریکا در وفای به تعهداتش در این توافق بوده است.) با این وجود ایران همچنان از بخشی از این منافع تجاری و سرمایه‌گذاری‌ها بهره‌مند خواهد شد. همچنان کمپانی‌ها و بانک‌های اروپایی و آسیایی بسیاری خواهند بود که هیچ منافع تجاری با امریکا ندارند و دلیلی وجود ندارد که از جریمه‌ها یا تهدیدهای وزارت خزانه داری امریکا واهمه داشته باشند. حتی در صورت خروج امریکا، ایران همچنان به نسبت سال‌های 2012 تا 2016 که تحریم‌ها صادرات نفتی این کشور را به توقف نزدیک کرده بودند و بر سایر حوزه‌ها نیز تاثیرات منفی بسیاری گذاشته و جذب سرمایه‌گذاری را نیز تحت تاثیر قرار داده بودند در شرایط بهتری خواهد بود. در سناریوی برعکس سوال شما، اگر ایران به دونالد ترامپ اجازه دهد که تهران را وادار به خروج از توافق هسته‌ای کند، روز بزرگی که رییس‌جمهور امریکا انتظار آن را می‌کشید، فرا خواهد رسید. خروج ایران می‌تواند شادی را در ریاض، تل‌آویو و کاخ‌سفید به راه بیندازد. چرا؟ به این دلیل که خروج تهران از برجام می‌تواند به دشمنان ایران یک بار دیگر این فرصت را بدهد که درباره ماهیت برنامه هسته‌ای ایران و نیت این کشور از این برنامه اطلاعات نادرست منتشر کنند و نظر افکار عمومی برای تحمیل تحریم علیه تهران را جلب کرده و حتی به قوه نظامی برای ممانعت از استفاده دو گانه ایران از تکنولوژی هسته‌ای روی آورند. برای ایران، اینکه امریکا از برجام خارج شود و با واکنش‌های تحقیرآمیز و ناراحتی مواجه شود بسیار مفیدتر از این است که به ترامپ آن چیزی را اهدا کند که وی با سخن گفتن از ضعف‌های برجام به دنبال آن است (ترامپ با اصرار بر ضعیف بودن برجام تلاش می‌کند تهران را به خروج از این توافق وادار کند.)
ایران از آنکه نتوانسته در دو سال جاری از منافع برجام به دلیل کارشکنی‌های امریکا منتفع شود، شکایت می‌کند؛ اگر امریکا از برجام خارج شود اتحادیه اروپا و سایر اعضای برجام می‌توانند ناکامی‌های اقتصادی ناشی از این اقدام را برای ایران جبران کنند؟
متاسفانه خیر. بخش اعظمی از کمپانی‌ها و بانک‌های اروپایی، منافع اقتصادی بسیاری در امریکا دارند. آنها امروز و در آینده آماده نیستند که آن منافع را قربانی رابطه تجاری با ایران یا در این کشور کنند. روسای این کمپانی‌ها و بانک‌ها به سهامداران خود وعده داده‌اند که منافع آنها را در هر تصمیم‌گیری مد نظر قرار دهند. دولت‌های اروپایی نیز نمی‌توانند آنها را تشویق به حرکت دیگری کنند. اتحادیه اروپا می‌تواند با اعمال دوباره «قوانین حفاظتی» (مقررات برای جلوگیری از اثرگذاری تحریم‌ها) که نخستین‌بار در 1996 به عنوان ابزاری برای مقابله با تحریم‌های امریکا به کار گرفته شدند، به نوعی بر تصمیم‌گیری این بانک‌ها و کمپانی‌ها تاثیر بگذارد. با این وجود کارشناسان شک دارند که بانک‌ها و کمپانی‌هایی که در امریکا منافعی دارند این قوانین حمایتی را کافی بدانند. با این وجود، بانک‌ها و کمپانی‌های اروپایی و آسیایی بسیاری هستند که منافع اقتصادی در امریکا ندارند. این بانک‌ها و کمپانی‌ها نمی‌توانند بطور کامل تبعات اقدام‌های امریکا را خنثی کنند اما باز هم وضع ایران نسبت به شرایطی که برجام وجود نداشته باشد یا پیش از آن، بهتر خواهد بود.
منبع:اعتماد
دیدگاه تان را بنویسید