بروکسل اشتباه بزرگ را تکرار نکند/ اقدام عملی اروپا در تیررس رصد ایران

اعتمادآنلاین| مجید تخت روانچی، معاون سیاسی رئیس جمهور در یادداشتی برای سالنامه روزنامه اعتماد نوشت:

حدود دو ماه پیش بود که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا بر اساس تعهد این کشور در برجام توقف تحریم های ثانویه هسته ای آمریکا را یک بار دیگر تمدید و در عین حال تهدید کرد چنانچه تا نوبت بعدی تمدید یا توقف این تحریم ها در نیمه اردیبهشت سال آینده، به زعم وی ایرادات برجام رفع نشود، آمریکا از برجام خارج خواهد شد. تهدید آمریکا در شرایطی مطرح می شود که در طول دو سال گذشته، به شهادت 9 گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران به همه تعهدات خود در چارچوب برجام عمل کرده ولی کارنامه آمریکا در این زمینه بسیار تیره بوده و ایران به کرات نسبت به بد عهدی آمریکا در چارچوب تعهدات برجامی خود هشدار داده است.

بار اول که آمریکا تهدید کرد از برجام خارح می شود و نشد، زمان نوبت قبلی توقف تمدید تحریم ها در شهریور ماه گذشته بود. ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری بارها نفرت خود را از برجام اعلام کرده و قول داده بود که به محض ورود به کاخ سفید برجام را پاره خواهد کرد و الان حدود 13 ماه است که از آن زمان می گذرد و وی هنوز نتوانسته است تهدید خود را عملی سازد. ترامپ بارها مقامات دولت سابق آمریکا را سرزنش کرده که در مذاکرات برجام، ایران امتیازات بیشتری از آمریکا بدست آورد و این دلیل اصلی اصرار وی به اصلاح برجام یا خروج از آن است. هیچکس ادعا ندارد که برجام توافقی بی نقص است. هیچیک از طرف های مذاکراتی در برجام نیز نمی تواند ادعا کند که به حداکثر خواسته های خود رسیده است. در حقیقت این طبیعت مذاکرات بین المللی است که مذاکره کنندگان به همه خواسته های خود نمی رسند چرا که اصرار طرف های مذاکراتی بر مواضع حداکثری خود، مذاکرات را به شکست می کشاند.

از زمان روی کار آمدن ترامپ در واشنگتن، مقامات اروپایی به ویژه سه کشوری که در مذاکرات حضور فعال داشتند و همچنین مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا بارها حمایت خود را از برجام اعلام و تاکید کرده اند که برجام صرفا در مورد موضوع هسته ای ایران بوده و قابل مذاکره مجدد نیست و موضوعات دیگر که ارتباطی با برجام ندارند نباید با برجام خلط شوند. مقامات اروپایی تاکید دارند این مواضع را به صورت علنی بیان کنند تا برای دولت آمریکا روشن باشد که آنها مصمم به حفظ برجام هستند. در شهریور ماه و بعد از صحبت های بی پایه و اساس ترامپ علیه برجام، خانم موگرینی بلافاصله از برجام حمایت کرد که حکایت از موضع صریح اروپا در این زمینه داشت.

اتحادیه اروپا برجام را از معدود دستآوردهای سیاست خارجی خود می داند. در آذر 96، وزیر خارجه فرانسه گفت توافق وین باید مورد احترام قرار گیرد و تاکنون هم مورد احترام قرار گرفته است. این که ترامپ این توافق نامه را تایید نکرده است، در موضع ما تغییری به وجود نمی آورد و امیدواریم در آینده نیز در موضع ایران تغییری به وجود نیاورد. خانم موگرینی نیز بارها از جمله در واشنگتن اعلام کرده که اتحادیه اروپا کاملا در پشتیبانی از برجام متحد است. وی در آذرماه در رم گفت حفظ توافق هسته ای ایران و اجرای کامل آن یک اولویت کلیدی امنیتی برای اروپا است چرا که این توافق کارآمد بوده و متعلق به همه جامعه بین المللی است. این سخنان خانم موگرینی از این جهت مهم است که برجام را توافقی می داند که ارتباط مستقیم با امنیت اروپا دارد و لذا به زعم وی دیگران نمی توانند برای امنیت اروپا ت

صمیم گیری کنند. اشاره وی به این که برجام متعلق به همه جامعه بین المللی است نیز پیام روشنی برای ترامپ دارد که آمریکا به تنهایی نمی تواند در مورد برجام تصمیم گیری کند.

طی چند هفته اخیر، مقامات اروپایی نظرات خود را درباره تداوم تعامل اقتصادی با ایران حتی در صورتی که آمریکا از برجام خارج شود روشن تر از گذشته بیان کرده اند. مدتی پیش، رییس کار گروه ایران در سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت اتحادیه ممکن است در صورت خروج آمریکا از برجام مقرراتی را که در سال 1996 برای محافظت از شرکت هایش در برابر تحریم های واشنگتن وضع کرده بود مجددا احیا کند. این مقررات که در سال 1996 برای اولین بار برای حمایت از شرکت های اروپایی در برابر تحریم های فرامرزی آمریکا تصویب شد دست شرکت های اروپایی را برای کار با ایران باز گذاشت.

حدود 4 قبل نیز بانک دولتی "ب پ ای" فرانسه اعلام کرد فرانسه اعطای وام به ایران بر پایه یورو را به منظور کمک به تجارت خارج از حیطه تحریم های آمریکا آغاز خواهد کرد. بانک های اروپایی که طی یک دهه گذشته به دلیل نقض تحریم های فرامرزی آمریکا دهها میلیارد دلار جریمه شده اند، در فکر روش هایی هستند که خود را از تحریم های احتمالی آمریکا مصون بدارند و یکی از این روش ها خارج ساختن دلار از چرخه معاملات مالی با ایران است. چندی است که بانک های اروپایی در پی یافتن روش های ابتکاری برای مقابله با تحریم های آمریکا هستند و به نظر می رسد که بانک دولتی فرانسوی تنها بانک اروپایی نخواهد بود که از این روش برای کار اقتصادی با ایران استفاده خواهد کرد.

ایران و اروپا در حفظ برجام منافع مشترک دارند. هر دو طرف می دانند که نبود برجام تبعات منفی غیر قابل جبرانی برای منطقه و خارج از آن دارد. در عین حال، ایران و اروپا در برخی موضوعات دیگر اختلاف نظر دارند. اروپا نسبت به فعالیت موشکی ایران انتقاد دارد و آن را با قطعنامه 2231 شورای امنیت همخوان نمی داند. از طرف دیگر، ایران معتقد است که فعالیت موشکی اش در چارچوب سیاست و برنامه دفاع مشروع کشور تعریف می شود و لذا قابل مذاکره نیست و در حیطه قطعنامه 2231 شورای امنیت نیز قرار ندارد زیرا موشک های ایران برای حمل کلاهک هسته ای طراحی نشده اند. در برخی موضوعات منطقه ای نیز دو طرف اختلاف نظر دارند. اروپا برخی از فعالیت های ایران در منطقه را مغایر ثبات در منطقه معرفی می کند. در عین حال، ایران ضمن تاکید بر حل و فصل بحران های منطقه ای از طریق گفتگو، نسبت به سیاست فروش تسلیحات مرگبار اروپایی به برخی کشورهای منطقه که علیه مردم بی دفاع از جمله در یمن به کار می رود انتقاد دارد و معتقد است تداوم حمایت از رژیم های غیر دموکراتیک و صدور تسلیحات به این رژیم ها عامل بی ثباتی در منطقه است و رویکرد اروپا در تحمل جنایات ضد بشری علیه مردم فلسطین و یمن حاکی از یک سیاست دوگانه بوده و به هیچ وجه قابل توجیه نیست. در عین حال، ایران و اروپا اعتقاد دارند که این موضوعات مورد اختلاف به برجام مرتبط نیست و نباید تاثیری در تعهدات اعضای برجام داشته باشد.

هنوز مشخص نیست که در ماه اردیبهشت، ترامپ چه تصمیمی درباره تمدید تحریم های ثانویه هسته ای خواهد گرفت. چنانچه ترامپ از برجام خارج نشود ولی به تداوم مسموم کردن فضا برای کار اقتصادی با ایران ادامه دهد، اروپا باید به طور صریح تر با این اقدام آمریکا مقابله کند. این صراحت هم باید در موضع گیری اروپایی ها خود را نشان دهد و هم در اتخاذ اقدامات عملی اروپا در مقابله با فضا سازی منفی آمریکا در مسیر اجرای موفقیت آمیز برجام.

چنانچه ترامپ تصمیم به خروج از برجام بگیرد، باید بداند که این بزرگ ترین اشتباه راهبردی آمریکا در چند دهه اخیر تاریخ آن کشور خواهد بود. شاید به همین دلیل است که اروپایی ها در تلاشند که ترامپ را از انجام چنین کاری منصرف کنند و در صورت عدم موفقیت، می کوشند با حمایت از شرکت ها و موسسات خود در برابر تحریم های احتمالی آمریکا، مقررات سال 1996 اتحادیه اروپا را مجددا مورد استفاده قرار دهند. این امکان نیز وجود دارد که برخی کشورهای اروپایی تمایل داشته باشند تا برای راضی کردن ترامپ به خارج نشدن از برجام، به آمریکا برای ایجاد فشار بیشتر به ایران در حوزه های دیگر ملحق شوند. این اشتباه بزرگی خواهد بود که می تواند به از دست رفتن برجام نیز بیانجامد.

از سوی دیگر، ایران اعلام کرده است که اولین کشوری نخواهد بود که از برجام خارج خواهد شد و تا زمانی که منافع اش تامین شود در برجام خواهد ماند. در آن زمان، عکس العمل اروپا نسبت به تصمیم آمریکا برای خروج از برجام اهمیت فراوانی پیدا خواهد کرد. علاوه بر موضع گیری اروپایی ها علیه تصمیم آمریکا، اقدام عملی آنها در قبال خروج آمریکا از برجام نیز مورد ارزیابی و تصمیم گیری ایران قرار خواهد گرفت.

خروج یکجانبه آمریکا از برجام، تبعات زیانباری نیز برای موضوعاتی فراتر از برجام از جمله در حوزه عدم اشاعه در سطح بین المللی دارد. شاید به همین دلیل است که یکجانبه گرایی دولت آمریکا با مخالفت فزاینده کشورهای جهان از جمله در اروپا مواجه شده است.