شهرداری تهران 111 ساله شد

اعتمادآنلاین| از آغاز شکل‌گیری بلدیه دوره‌های مختلفی طی شده‌است؛ همانطور که ساختار اداری و بوروکراسی کشور طی 110سال یا از دوران مشروطه به این طرف تحولات بسیاری دیده‌است. شاید بشود گفت که بلدیه و شهرداری معمولا جزو مراتب کانونی این تحولات بوده‌است.

به هر حال، از دوران مشروطه به این طرف اتفاقاتی در سطح دنیا و منطقه رخ داده و تهران یکی از آن مراکزی بوده‌ که همواره خدمات زیادی به مردم و دولت داده است. قبل از مشروطیت کشور عملا به‌عنوان یک ملک شخصی سلطان قلمداد می‌شد که هرگونه تصمیمی را سلطان می‌گرفت.

اما در زمان مشروطیت کم‌کم نقش مردم بیشتر شد و مشروط‌شدن سلطنت بیشتر حالت نمایشی به‌خود گرفت. همین فراز و فرودهایی که در عرصه سیاست، اداره و بوروکراسی داشتیم در شهرداری و بلدیه هم رخ داد.

یعنی کم‌کم نوع خدماتی که این نهاد به مردم می‌داد روشن‌تر شد. اینکه چه خدماتی برای مردم باید انجام شود بیشتر در دستور کار بلدیه قرار گرفت. به‌تدریج ساماندهی معابر مورد توجه قرار گرفت، همینطور خدمات آب و برق و خدمات اولیه به شهروندان در دستور کار قرار گرفت. البته موضوع آب و برق برای دهه‌های 40و 50 است که کم‌کم کارخانه برق به تهران آمد و به مرور بحث سازمان آب مطرح شد.

انجمن شهری تقریبا بعد از دولت مصدق فعالیتش را آغاز کرد و در دهه40 اوج گرفت. بودجه‌بندی در شهرداری در انجمن بلدیه شکل گرفت و به‌تدریج از شهروندان عوارض دریافت شد.

به همین دلیل در این دوره شناسایی منابع در اداره شهر صورت گرفت. به‌طوری که نوشته‌ها و مصوباتی که از دهه 40 به جا مانده، نشان می‌دهد در کسب‌وکار، واردات و مسائلی در امور شهر تهران تلاش شده‌است تا منابع درآمدی تازه برای شهر ایجاد شود.

البته فهرست منابع پایدار در سال 46 بهتر از امروز بوده، آن موقع 70قلم منابع درآمدی برای شهرداری شناسایی شده‌است. کمی بعدتر در دهه 50، مهاجرت‌ها به شهر تهران شروع می‌شود و جمعیت این شهر به یک میلیون نفر می‌رسد. در این برهه تهران شاهد اتفاقاتی تازه می‌شود. دلارهای نفتی، ساخت‌وسازها و ایجاد شهرک‌ها به‌طور کلی دوران جدیدی برای بلدیه شکل می‌دهد که نیازمند تصمیم‌گیری‌های جدید است.

بعد از انقلاب، جنگ ایران و عراق تا مدت‌ها اجازه فعالیت در تهران را به شهرداری‌ها نمی‌دهد و با توقف جنگ، دوره جدید و تعریف جدیدی به‌وجود می‌آید. بعد از این دوره، شهرداری را به‌عنوان جایی که به‌عنوان رُفت و روب و نظافت می‌پرداختند و در نهایت مقداری پارک و فضای سبز می‌ساختند، می‌شناختند.

در دوره جدید توسعه شهر متوجه شهرداری می‌شود، جایی که در حوزه فرهنگی و اجتماعی هم باید فعالیت شود. امروز هم عملکرد مدیریت شهری و شهرداری کمی نسبت به آنچه پیش‌تر رخ داده تغییر کرده‌است و شوراهای شهرها شکل گرفته‌اند و انتخابات اعضای شورا نیز اهمیت بیشتری یافته‌است. سال 78 تشکیل شوراها نقطه عطفی در اداره شهر بود. با توجه به ساختار متمرکز سیاسی که کشور ما دارد، شوراها و شهرداری‌ها ظرفیت بالایی دارند. هم‌اکنون شوراهای شهر و شهرداری که مدیریت شهری را شکل می‌دهند ظرفیت گسترده‌ای برای اداره شهرها یافته‌اند.

میزان خدمات و فعالیت مدیریت‌های شهری کشور هم‌اکنون به‌گونه‌ای است که نصف بودجه عمرانی کل کشور، در شهرداری‌ها به‌صورت مستقل از دولت تصویب می‌شود و فعالیت‌های شهری براساس آن صورت می‌گیرد. مسئله توزیع میوه و کالا و خدمات در جامعه و همچنین رُفت و روب، فضای سبز، موضوع آلودگی هوا و ترافیک به نوعی از وظایف شهرداری قلمداد می‌شود. دست‌کم بخشی از جامعه اینگونه فکر می‌کند.

اگرچه هنوز مسئولیت‌ها منتقل نشده و هنوز سیستم اجرایی حاکمیت کشور اداره و تصدیگری کامل این حوزه‌ها را در اختیار شهرداری‌ها قرار نداده‌است. به‌عنوان مثال با اینکه چند صد کتابخانه تهران توسط شهرداری احداث و ایجاد شده، اما اگر منابعی هست، همچنان در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و شهرداری‌ها از آن سهمی ندارند. یا امروز 250بازار میوه‌وتره‌بار در تهران هست، و هیچ سهمی از وزارت جهادکشاورزی در برنامه‌ریزی‌ها و منابع مالی ندارند.

بعد از گذشت 111سال از شکل‌گیری بلدیه و در آستانه صدودوازدهمین سال شکل‌گیری این نهاد، به‌نظر می‌رسد که جایگاه شهرداری و شورای شهر فراتر رفته است و این نهاد می‌تواند مسئولیت و اختیار بیشتری را به‌عهده بگیرد. چرا که هدف نهایی و اصلی ارائه خدمات ارزان‌تر، بهتر و باکیفیت‌تر به شهروندان است و در این مسیر دولت باید وظایف و اختیارات و منابع بیشتری در اختیار مدیریت‌های شهری قرار دهد، چرا که مدیریت شهری بعد از گذشت بیش از یک قرن به بلوغ رسیده‌است.

منبع: همشهری