تهرانی‌ها سالانه چند کیلو پسماند تولید می‌کنند؟/  65درصد زباله‌های تولیدی در تهران تر هستند

اعتمادآنلاین| فاطمه اکبرپور با بیان اینکه هنگامی که صحبت از تفکیک از مبدأ پسماندها می‌شود جداسازی پسماندهای خشک و تر به ذهن می‌رسد، تاکید کرد: با توجه به اینکه پیشگیری بهتر از درمان است در حوزه مدیریت پسماند باید تلاش کرد تا حد امکان پسماند کمتری تولید شود. با این اقدام در مرحله بعدی انرژی کمتری برای تفکیک و دفع پسماند صرف می‌شود.

اولین قدم برای مدیریت پسماندها اصلاح الگوی مصرف است

وی با اشاره به اینکه می‌توان با تولید کمتر زباله‌هایی که ​ از شیشه، کاغذ و نایلون تشکیل شده است برای حفاظت از محیط‌ زیست قدم جدی برداریم، تصریح کرد: واقعیت این است که امروزه تولید پسماند تبدیل به بخش جدایی ناپذیری از زندگی روزمره شده است و تنها کار مفیدی که می‌توان در این‌باره انجام داد تولید پسماند کمتر و تفکیک از مبدأ است. اولین قدم برای تفکیک از مبدأ پسماندها اصلاح الگوی مصرف یعنی خرید به اندازه نیاز و پرهیز از اسراف در خرید و مصرف است.

این کارشناس پسماند اداره محیط زیست استان تهران ادامه داد: خرید کالای با کیفیت، تاکید بر استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و برزنتی به جای کیسه‌های پلاستیکی، استفاده از وسایل برقی که قابلیت شارژ باتری دارند، استفاده از فلش‌ها و هارد اکسترنال به جای CD و DVD، خرید محصولاتی که با بسته‌بندی‌های قابل بازیافت به بازار عرضه شده‌اند، استفاده کمتر از غذاهای آماده به دلیل کاهش استفاده از ظروف یک‌بار مصرف و ... اقدامات ساده‌ای است که انجام آن‌ها می‌تواند به عادات روزمره مفید تبدیل و باعث کاهش تولید پسماند شود و نتیجه آن صرف انرژی کمتری برای تفکیک و دفع پسماند خواهد شد.

اکبرپور با بیان اینکه برای پسماندهای خشک نیز می‌توان دسته‌بندی‌های متفاوتی را انجام داد، گفت: برای مثال می‌توان پلاستیک‌ها، شیشه‌ها، قوطی‌های فلزی، کارتن و مقوا و پسماندهای برقی و الکترونیک مانند گوشی همراه، قطعات کامپیوتر، باتری‌ها و... را در چند دسته جدا قرار داد تا در صورت امکان دوباره از آن‌ها استفاده و در غیر این‌صورت به صورت پسماندهای تفکیک شده به مراکز مربوطه تحویل داده شود.

تفکیک از مبدا پسماندها راهی برای جلوگیری از هدر رفت ثروت ملی

این کارشناس محیط زیست در ادامه با اشاره به مزیت‌های تفکیک پسماندها از مبدا تاکید کرد: برای کاهش خطرات ناشی از دفن پسماندها، جلوگیری از هدر رفت ثروت‌های ملی و منابع کشور، جلوگیری از اختصاص اراضی برای دفن پسماندها و کاهش وسعت این اراضی، کاهش هزینه‌های جمع آوری و حمل و نقل پسماندها، منافع اقتصادی قابل کسب از مواد تفکیک شده، اشتغال و کار آفرینی و توسعه صنعت بازیافت و اقتصاد سبز باید موضوع تفکیک از مبدأ پسماندهای تر و خشک را جدی گرفت.

وی ادامه داد: پسماندهای تر، پسماندهای فسادپذیر هستند و قابلیت تبدیل به کمپوست به عنوان اصلاح کننده خاک را دارند. در صورتی‌که این پسماندها به‌صورت اصولی و به دقت از پسماندهای خشک و خطرناک در مبدأ جدا شود پتانسیل خوبی برای تبدیل به کمپوست دارند. پسماندهای خشک نیز شامل فلزات، شیشه، کاغذ، کارتن، پلاستیک، لاستیک و... می‌شوند که جداسازی این پسماندها و استفاده از آن‌ها در صنعت بازیافت سبب کاهش برداشت منابع اولیه از معادن و واردات می‌شود و علاوه بر اینکه جلوی هدر رفت سرمایه ملی را می‌گیرد سبب حفظ محیط زیست خواهد شد.

این کارشناس پسماند اداره محیط زیست استان تهران در ادامه با اشاره به چرخه بازیافت آلومینیوم توضیح داد: بازیافت آلمینیوم در مقایسه با فرآیند تولید خطی علاوه بر جلوگیری از دفع پسماند در محیط زیست و برداشت از معادن بوکسیت با 94درصد صرفه‌جویی انرژی همراه است و در نتیجه آن تولید آلومینیوم با روشی به مراتب ارزان‌تر و بهره‌وری به مراتب بالاتر سبب جلوگیری از انتشار میلیون‌ها تن گاز گلخانه‌ای می‌شود.

اکبرپور در ادامه اظهار کرد: چرخه بازیافت شیشه در مقایسه با فرآیند تولید خطی علاوه بر جلوگیری از دفع پسماند در محیط زیست و بدون نیاز به مواد اولیه خام با 26درصد صرفه‌جویی انرژی همراه است. در چرخه بازیافت لاستیک نیز به همین ترتیب در مقایسه با فرآیند تولید خطی علاوه بر جلوگیری از دفع پسماند در محیط زیست، مسموم‌شدن خاک و مصرف محصولات پتروشیمی با 44درصد صرفه‌جویی انرژی همراه است. که موجب تولید لاستیک با روشی به مراتب ارزان‌تر و بهره‌وری به مراتب بالاتر سبب جلوگیری از انتشار میلیون‌ها تن گاز گلخانه‌ای می‌شود.

بازیافت هر تن کاغذ از قطع 17 درخت و مصرف 1450 لیتر نفت جلوگیری می‌کند

وی در ادامه درباره چرخه بازیافت تولید کاغذ توضیح داد: چرخه بازیافت کاغذ در مقایسه با فرآیند تولید خطی علاوه بر جلوگیری از دفع پسماند در محیط زیست، قطع درختان و سرازیر شدن میلیون‌ها لیتر پساب صنعتی به طبیعت با 28درصد صرفه‌جویی انرژی همراه است. در نتیجه نیز تولید کاغذ با روشی به مراتب ارزان‌تر و بهره‌وری به مراتب بالاتر، جلوگیری از انتشار میلیون‌ها تن گاز گلخانه‌ای و میلیون‌ها لیتر پساب صنعتی همراه است. باید به این نکته اشاره کرد که بازیافت هر تن کاغذ از قطع 17 درخت، مصرف 1450 لیتر نفت، 7 هزار کیلوژول انرژی، 27متر مکعب آب و اشغال دو متر مکعب زمین برای دفن زباله جلوگیری می‌کند و این به این معنی است که 28 درصد صرفه‌جویی انرژی و 58 درصد صرفه‌جویی در مصرف آب و آلودگی هوای کمتر است.

تاثیر عملکرد شهرداری بر کاهش انگیزه مردم برای تفکیک پسماند از مبدا

این کارشناس پسماند اداره محیط زیست استان تهران با بیان اینکه به‌طور قطع اقدام شهرداری در جمع آوری و انتقال یک‌جای پسماندها بدون تفکیک و فقدان زیر ساخت‌های لازم در شهر برای تحقق تفکیک از مبدأ پسماندها باعث کاهش انگیزه‌های آن دسته از شهروندانی می‌شود که به‌طور داوطلبانه نسبت به تفکیک از مبدأ پسماندها اقدام می‌کنند، گفت: با این وجود تفکیک نکردن پسماندها با این استدلال منطقی به نظر نمی‌رسد، چرا که نقش مردم در حفظ منابع طبیعی، کاهش آلودگی، کاهش مصرف انرژی، کاهش تولید پسماند و تفکیک از مبدأ پسماندها پررنگ است و اجرای تفکیک از مبدأ با مشارکت همگانی و فعال مردم محقق می‌شود.

65درصد زباله‌های تولیدی در تهران تر هستند

به گفته اکبرپور برای اینکه فرهنگ تفکیک از مبدا بتواند در کشور پیشرفت کند باید شهروندان نگاهی عمیق‌تر به تولید پسماند در خانه‌های خود داشته باشند. روزانه نزدیک به 8500 تن پسماند در شهر تهران تولید می‌شود که از این میزان حدود 65 درصد زباله‌ها، زباله‌های تر است. در نتیجه 35 درصد پسماندهای تولیدی در روز پسماندهای خشک هستند. در اکثر خانه‌های ما فقط یک سطل زباله نسبتا بزرگ (معمولا در آشپزخانه) قرار دارد و اعضای خانواده بدون توجه، تمام پسماندهای تر و خشک را یک‌جا در آن سطل جمع آوری می‌کنند، این در حالی است که مردم اکثر کشورهای جهان از چند سال پیش به اهمیت تفکیک پسماندها در حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی‌ها پی برده‌اند و تا حد ممکن در طرح تفکیک زباله از مبدا مشارکت می‌کنند.

هر کیلوگرم پسماند شهری قابلیت تولید 200 سی‌سی شیرابه را دارد

وی با اشاره به اینکه برای مثال هر تهرانی به‌طور میانگین در سال 310 کیلوگرم پسماند شهری تولید می‌کند، اظهار کرد: هر کیلوگرم پسماند شهری قابلیت تولید 200 سی‌سی شیرابه را دارد که 200 سی سی شیرابه می‌تواند 6 متر مکعب زمین رودخانه‌ای را مسموم کند و مسمومیت 6 متر مکعب آب منجر به مسمومیت 200 رأس دام و 1000 نفر انسان می‌شود بنابراین کاهش تولید پسماندها در مرحله اول و کاهش میزان رطوبت در پسماند تولیدی به کاهش این موضوع کمک موثری خواهد کرد. از جمله اقداماتی که سبب کاهش میزان رطوبت پسماند و کاهش تولید شیرابه می‌شود می‌توان به خشک کردن تفاله چای، خالی کردن پسماندهای غذایی از ظروف قبل از شست و شو، خالی کردن بطری‌های آب و انواع نوشیدنی‌ها و فشرده کردن آن‌ها، کاهش ضخامت پوست میوه‌ها و ... اشاره کرد.

این کارشناس پسماند اداره محیط زیست استان تهران ادامه داد: بسیاری از ما انسان‌ها برای شانه خالی کردن از بار مسئولیت بهانه تراشی می‌کنیم. برای مثال خود را توجیه می‌کنیم که وقتی اکثر مردم در جامعه به حفظ محیط زیست اهمیتی نمی‌دهند من چرا باید خود را به زحمت بیندازم یا چون ما در یک کشور در حال توسعه زندگی می‌کنیم نمی‌توانیم مثل مردم کشورهای توسعه‌یافته عمل کنیم یا وقتی دولت و شهرداری به این موضوع کم توجهی می‌کنند ما چرا وقتمان را صرف فکر کردن به حفاظت از محیط کنیم. شاید همه این صحبت‌ها منطقی به نظر بیاید ولی حقیقت این است که پیشرفت یک جامعه در مرحله اول به عملکرد شهروندان آن بستگی دارد. برای اینکه بتوانیم تغییری در دیگران ایجاد کنیم باید از خودمان شروع کنیم. متاسفانه همه اعتقاد داریم که برای تغییر روند فعلی باید رفتارمان را تغییر دهیم ولی همه منتظرند دیگری این تغییر را در رفتار خودش ایجاد کند. پس باید از همین امروز شروع کنیم چون فردا دیر است.

اپلیکیشن‌های تفکیک از مبدا پسماندها در تهران

اکبرپور در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا زیرساخت‌های تفکیک از مبدا در شهر تهران وجود دارد، توضیح داد: شهرداری تهران نسبت به ایجاد غرفه‌های بازیافت در برخی از مناطق شهر تهران اقدام کرده است که شهروندان می‌توانند پسماندهای تفکیک شده را تحویل این مراکز دهند، همچنین شهرداری‌های مناطق 2، 11 و ... نسبت به استفاده از نرم افزار و اپلیکیشن برای تفکیک از مبدأ اقدام کردند و شهروندان می‌توانند از این اپلیکیشن‌ها نیز استفاده کنند. پیمانکاران طرف قرار داد شهرداری نیز نسبت به جمع‌آوری پسماندهای خشک از سطح مناطق اقدام می‌کنند ولی این اقدامات برای شهری چون تهران و حجم قابل توجه تولید پسماند در آن به مثابه قطره‌ای از دریاست و انتظار می‌رود شهرداری تهران با برنامه‌ای مدون نسبت به ایجاد زیرساخت‌های لازم برای اجرای تفکیک از مبدأ پسماندها اقدام کنند.

تفکیک از مبدا پسماندها در تهران کمتر از 10 درصد

به گفته این کارشناس محیط زیست، آمار دقیقی از میزان تفکیک از مبدا پسماندها در تهران در دسترس نیست ولی براساس برآوردها می‌توان اعلام کرد تفکیک از مبدأ پسماندها در تهران کمتر از 10 درصد است.

تفکیک نکردن پسماندها از مبدا در کشورهای پیشرفته جریمه دارد

این کارشناس محیط زیست افزود: در کشورهای پیشرفته مانند آلمان، دانمارک، سوئیس و ... موضوع تفکیک از مبدأ پسماندها نهادینه شده است به‌طوری که که مردم با علاقه شخصی این کار را انجام می‌دهند. هر چند در این کشورها جرایمی برای کسانی که این کار را انجام نمی‌دهند در نظر گرفته شده و اعمال می شود البته در کشورهای آسیایی مانند ژاپن، سنگاپور و هنگ هنگ و ... نیز موضوع تفکیک از مبدأ پسماندها مسأله حل شده‌ای است و کاملاً اجرایی می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه در دهه‌های اخیر با توجه به تحولات مختلف اقتصادی، اجتماعی و فناورانه مانند افزایش شهرنشینی، تغییر الگوی مصرف و میزان مصرف‌گرایی و افزایش نفوذ و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، زندگی بشر با چالش‌ها و مسائل جدیدی در سبک زندگی و محیط زیست مواجه شده است،گفت: پدیده‌هایی مانند کمبود منابع آبی پایدار، تغییرات آب و هوایی، آلودگی هوا، ایمنی و امنیت غذایی و پسماند در دهه‌های اخیر به مسائلی کلیدی برای بشر تبدیل شده‌اند که آینده و بقای ما را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.

اکبرپور تصریح کرد: با این وجود چنین چالش‌هایی در نوع خود موجب ایجاد وضعیت جدیدی در زندگی ما شده که مملو از فرصت‌ها و الگوهای نوین کسب وکار است. با گسترش شرکت‌های نوپا (استارت آپ‌ها) و اکوسیستم‌های استارت آپی در سال‌های اخیر، علاوه بر توجه به حوزه‌هایی که بازگشت سریع اقتصادی داشته‌اند و با مدل‌های کسب وکار جدید توانسته‌اند خدمات و ارزش‌های جدیدی را با بهره‌وری بالاتر و با قیمت پایین تر به مشتریان عرضه کنند، روند روبه رشدی از استارت آپ‌هایی دیده می‌شود که با تمرکز بر حل مسائل و چالش‌های کلیدی زندگی امروزی علاوه بر ارایه راه‌حل‌های خلاقانه مبتنی بر مدل‌های کسب وکار جدید به حل این مسائل و چالش‌ها کمک‌های بزرگی کرده‌اند برای مثال اخیرا اپلیکیشن‌هایی برای تفکیک از مبدأ پسماندها راه‌انداری شده است که استفاده از این فضای استارت‌آپی نیز کمک موثری در اجرای طرح تفکیک از مبدأ پسماندها خواهد کرد.

خرید و دریافت پسماندها از در منزل

این کارشناس پسماند اداره محیط زیست استان تهران درباره اپلیکیشن‌های تفکیک از مبدا پسماندها گفت: در واقع این اپلیکیشن‌ها استفاده از پلتفرم نرم افزاری آنلاین جهت ثبت سفارش و پیگیری جمع‌آوری و دفع پسماندها هستند که مخاطبان آن تولیدکنندگان پسماند و اشخاص حقیقی و حقوقی جمع آوری پسماندهای قابل بازیافت است. برای مثال اپلیکیشن‌های مربوط به یکی از مناطق شهرداری تهران مربوط به ثبت‌نام توسط شهروندان برای اطلاع از برنامه زمانبندی حضور خودروهای جمع آوری کننده پسماندها است که شهروندان با برنامه‌ریزی پسماندهای خود را تحویل مأموران جمع‌آوری کننده می‌دهند. یکی دیگر از اپلیکیشن‌ها مربوط به درج میزان پسماندها با اطلاع از قیمت‌های آن توسط تولید کننده پسماند و تحویل آن‌ها جلوی در منزل و دریافت هزینه مربوط است.

وی با بیان اینکه تفکیک از مبدأ پسماندهای شهری بهترین روش بازیافت است که به صورت گسترده در کشورهای صنعتی اجرا می شود، اظهار کرد: روش‌ها و برنامه‌های تفکیک از مبدأ از یک شهر به شهر دیگر و حتی از یک منطقه به منطقه دیگر در یک شهر می‌تواند متفاوت باشد. در هر صورت گزینه‌های متعددی برای جداسازی پسماندهای شهری از مبدأ وجود دارد، ولی باید توجه کرد که برای اجرای برنامه‌های بازیافت باید راهبرد مشخصی را طراحی کرد و در طراحی این راهبرد نقش مشارکت مردم بسیار مهم است.

اکبرپور با تاکید بر اینکه مهمترین عامل در اجرای موفقیت آمیز برنامه تفکیک از مبدأ جلب اعتماد و همکاری مردم است، گفت: برای جلب اعتماد و همکاری مردم باید زمینه‌های اعتمادسازی از راه‌های مختلف فراهم شود. نقش شهرداری و رسانه‌های جمعی در آموزش و آگاه‌سازی مردم بسیار مؤثر است. حذف موانع بازدارنده تفکیک پسماندها از دیگر وظایف شهرداری است که باید به تناسب هر محله با آن برخورد شود بنابراین می‌توان گفت که در طراحی برنامه‌های تفکیک از مبدأ پسماندها نمی‌توان از الگوهای کشورهای صنعتی پیروی کرد البته آگاهی از تجربیات آن‌ها لازم است.

به گفته این کارشناس محیط زیست در شهری مثل تهران برنامه‌های تفکیک از مبدأ ممکن است از یک محله به محله دیگر متفاوت باشد بنابراین شناخت محیط اجتماعی مثل جو خاص حاکم بر جامعه، فضای فرهنگی و ارزشی، هنجارها و باورها و تعیین اثر پذیری اجزا و عناصر برنامه‌های تفکیک از مبدأ بسیار حائز اهمیت است. بررسی این عوامل و شناخت روابط تعاملی آنها با اجزای برنامه‌های تفکیک از مبدأ به مطالعات دقیق روان‌شناختی و جامعه شناسی شهر و محله بستگی دارد.

وی در پایان با اشاره به اینکه طبیعی است که برای اجرای برنامه‌های تفکیک از مبدأ به تجهیزاتی مانند ماشین‌های ویژه جمع آوری جداگانه و ظروف با رنگ‌های مختلف برای نگهداری پسماندها نیاز است، گفت: همچنین برنامه‌ریزی خاص برای دریافت ظروف از شهروندان و ایجاد ساز و کارهای تشویقی با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر محله برای همکاری مردم الزامی است. خوشبختانه کلیه تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز برای تفکیک از مبدأ در داخل کشور قابل ساخت هستند و می‌توان متناسب با شرایط هر محله، تجهیزات مورد نیاز را فراهم کرد و این تجهیزات می‌تواند با شرایط محله، منطقه، شهر و کشور قابل انطباق باشد.

منبع: ایسنا