بررسی چشم‌انداز روابط انرژی ایران و پاکستان در سایه تحریم‌های آمریکا

اعتمادآنلاین| حوزه انرژی یکی از ستون‌های اصلی روابط ایران و پاکستان است. در سال 1990، افزایش تقاضای داخلی برای گاز طبیعی باعث شد که پاکستان مذاکراتی را برای صادرات گاز از ایران آغاز کند.

در این گزارش آمده است با روند افزایش تقاضای انرژی در هندوستان طرح احداث خطوط انتقال نفت 2700 کیلومتری از سوی هند و پاکستان برای انتقال نفت ایران مورد حمایت قرار گرفت. با توجه به توافق اولیه قرار شد 1100 کیلومتر از این خطوط انتقال نفت در ایران، 1000 کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هند ساخته شود.

تخمین زده می‌شود که در اینصورت چیزی حدود 150 میلیون متر مکعب گاز روزانه به هند و پاکستان صادر شود که 90 میلیون متر مکعب به هند و 60 میلیون متر مکعب برای پاکستان اختصاص داده می‌شود. با این حال، در سال 2011، به دلیل فشار ایالات متحده، هندوستان حمایت خود را از خط لوله انتقال نفت لغو کرد.

این یک اقدام منفی برای ایران محسوب می‌شد؛ چراکه امیدوار بود که این خط لوله به توسعه و گسترش دوستی و همکاری در منطقه کمک کند.

با این وجود ایران تا ماه دسامبر 2014 احداث خط لوله مورد نیاز را برای تامین گاز طبیعی از پارس جنوبی به مرز ایران-پاکستان به اتمام رساند. در نتیجه اسلام آباد هیچ اقدام عملی برای پایان دادن به این قرارداد انجام نداده است.

در همین رابطه سخنگوی وزارت امور خارجه پیشین پاکستان اظهار داشت که برای دستیابی به اهداف بلندمدت مانند ثبات منطقه‌ای و حفظ منافع ملی پاکستان نیاز به پروژه‌های جدید در زمینه حمل و نقل انرژی است. پاکستان از تقویت اقتصادی منطقه حمایت می‌کند و اعلام کرده است که بخش انرژی عامل مهمی در تحقق اهداف سیاسی و اقتصادی منطقه است. اما این کشور به طور فزاینده‌ای به مکان‌هایی غیر از ایران نیز برای توسعه این منابع نگاه می‌کند.

یکی از گزینه‌های پاکستان برای استفاده از منابع انرژی مختلف، پروژه‌ای است که با پشتیبانی ایالات متحده رقیبی برای خط لوله انتقال نفت ایران محسوب می‌شود.

این طرح در سال 1990 برای ارائه گاز طبیعی ترکمنستان به هند از طریق افغانستان و پاکستان پیاده شد. هند در سال 2008 به این پروژه پیوست. رهبران چهار کشور در دسامبر 2015 یک قرارداد اجرایی را امضا کردند و کار عملی پروژه در نهایت در سال 2016 آغاز شد.

انتقال گاز در اوایل سال 2020 آغاز خواهد شد. این پروژه هزینه‌ای حدود 7 تا 9 میلیارد دلار دارد و 90 میلیون متر مکعب گاز را در روز به این کشورها انتقال خواهد داد.

گاز مایع طبیعی اکنون 50 درصد از سبد انرژی پاکستان را تشکیل می‌دهد و این مقدار در سال‌های آتی به دلیل توافق جدید پاکستان با تامین‌کنندگان گاز مایع طبیعی افزایش خواهد یافت. در ماه فوریه سال 2015، پاکستان قرارداد 21 میلیارد دلاری را برای خرید 500 میلیون فوت مکعب گاز از قطر امضا کرد. ورود گاز قطر بحران انرژی پاکستان را کاهش می‌دهد. به دلیل رشد گاز شیل، ایالات متحده سال 2017 صادرکننده انرژی شد و قصد دارد 3 میلیون متر مکعب گاز به پاکستان ارسال کند.

از طرفی هم صنعت نفتی غول پیکر روسیه امکان تامین 5 تا 7 میلیون تن گاز طبیعی پاکستان به صورت سالانه را در نظر گرفته است. در جولای سال 2014، پاکستان و شرکت گازپروم روسیه توافق کردند تا سه ترمینال تولید گاز مایع طبیعی بسازند.

پاکستان و آذربایجان هم در سال 2016 برای تأمین انرژی برق، نفت خام و نفت تصفیه شده و همچنین گاز مایع طبیعی و فرآورده‌های نفتی قراردادی را امضا کردند.

شرکت نفت دولتی آذربایجان سوکار (soccar) در ماه‌های آینده عرضه گاز مایع طبیعی را به پاکستان آغاز می‌کند. در حال حاضر پاکستان 4 تا 7 هزار مگاوات انرژی لازم را دارد. ایران یک منبع گاز طبیعی محسوب می‌شود. اما هزینه گاز ایران برای استفاده در نیروگاه‌های پاکستان بسیار گران است.

برق تولید شده از نیروگاه‌های پاکستان که عمدتا در استان بلوچستان قرار دارد، هزینه 3.5 دلاری برای هر یک میلیون واحد می پردازند، در حالی که گاز ایران 12 دلار است. اسلام آباد به زودی قادر به تولید برق از نیروگاه‌های زغال سنگ خواهد بود و برق را از کشورهایی مانند ترکمنستان وارد می‌کند.

اسلام آباد همچنین سعی دارد بخشی از کمبود برق خود را از طریق پروژه‌های دیگری مانند پروژه کاسا1000 ( Casa 1000) که به منظور تقویت تجارت برق میان کشورهای آسیای مرکزی تاجیکستان و جمهوری قرقیزستان و کشورهای آسیای جنوبی افغانستان و پاکستان طراحی شده است، تامین کند.

ایران باید به دیپلماسی انرژی تکیه کند تا بازارهای منطقه‌ای را حفظ کند و تنش‌ها را با همسایگان خود کاهش دهد، در نتیجه راه را برای استفاده از مزایای اقتصادی باز می‌کند. اگر پاکستان بتواند سرمایه داخلی و سرمایه‌های خارجی را برای ساخت زیرساخت‌های مورد نیاز انرژی جذب کند، نیاز کمی به انرژی و گاز طبیعی ایران دارد و به جای آن به دیگران متکی می‌شود.

تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران عامل دیگری است که بر اینکه پاکستان شرکای انرژی دیگری را به ایران ترجیح دهد، اثر گذاشته است.

منبع: ایلنا