توازن جمعیت به شرط عدالت در توسعه

اعتمادآنلاین| یکی از مهمترین اقدام های دولت تدبیر و امید برقراری توازن جمعیت در مناطق مختلف و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها بوده که در این راستا چهار گام اساسی در حوزه اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و زیربنایی برداشته است.

توازن جمعیت، توزیع عادلانه و امور رفاهی پیشرفت هر منطقه ای را شتاب می بخشد که در این راستا می توان یکی از مهمترین علل مهاجرت روستاییان به شهرها را توسعه نیافتگی و برخوردار نبودن از امکانات به صورت متناسب با شهرنشینان دانست.

1.6 میلیون نفر از جمعیت 6.5 میلیون نفری خراسان رضوی در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته زندگی می کنند، در چند سالی که کشور دچار خشکسالی بود، از جمعیت روستاها کاسته شده و برخی روستاها خالی از سکنه شده اند.

خالی شدن روستاها از سکنه زنگ خطر را برای دولت به صدا درآورد، از این رو برنامه ریزان کشور در قالب تدوین سند آمایش سرزمینی و توانمندسازی روستاییان و همچنین توزیع عادلانه امکانات تلاش خود را معطوف به مهاجرت معکوس و توازن جمعیت کردند.

بر اساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 یک میلیون و 733 هزار و 121 نفر از جمعیت 6 میلیون و 434 هزار و 501 نفری خراسان رضوی در قالب 516 هزار و 419 خانوار در سه هزار و 281 نقطه روستایی این استان زندگی می کنند که از این تعداد 882 هزار و 815 نفر مرد و 850 هزار و 306 نفر زن هستند.

در زمینه وضعیت بیکاری در روستاها تنها مرجع رسمی قابل استناد اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1396 است که نشاندهنده وجود 44 هزار و 435 نفر بیکار 10 ساله و بیشتر در نقاط روستایی خراسان رضوی است.

میزان بیکاری در نقاط روستایی خراسان رضوی در سال گذشته 7.4 درصد و کمتر از بیکاری روستایی در کشور بود.

سند آمایش سرزمینی و برنامه ریزی برای توسعه

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سند آمایش سرزمین استان به عنوان بالاترین و عالی ترین سند راهبردی بلند مدت توسعه فضایی استان با هدف ایجاد تعادل و توازن منطقه ای، تدوین الگوی استقرار جمعیت و فعالیت در پهنه سرزمین طی دو مرحله در سال های 1387 و 1391 تهیه و به تصویب شورای برنامه ریزی و توسعه استان رسید.

رضا جمشیدی افزود: با توجه به اینکه مناطق محروم و کمتر توسعه یافته استان خراسان رضوی بر مبنای مصوبه هیات وزیران در 10 تیر ماه سال 1388 تعیین گردیده است، بر این اساس و با توجه به اطلاعات نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، 1.6 میلیون نفر از جمعیت استان در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته زندگی می کنند.

وی اظهار داشت: این جمعیت در 12 شهرستان کاملا محروم شامل تایباد، فیروزه، تربت جام، جغتای، باخرز، جوین، خواف، درگز، زاوه، سرخس، خوشاب و کلات و 26 بخش محروم در سایر شهرستان ها استقرار یافته اند.

وی گفت: به علت شرایط متنوع اقلیمی، جغرافیایی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توزیع جمعیت در خراسان رضوی متعادل نمی باشد به طوری که با تمرکزگرایی و مهاجرپذیری شدید شهرستان مشهد و حرکت جمعیت از نقاط روستایی و شهرهای پیرامونی به کلانشهر مشهد مواجه هستیم.

رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی افزود: روند مهاجرت جمعیت و توزیع نامتعادل آن در سطح استان سبب شده است 4/52 درصد از جمعیت خراسان رضوی در شهرستان مشهد، حدود 4/19 درصد از جمعیت در چهار شهرستان نیشابور ، سبزوار، تربت جام و تربت حیدریه و 2/28 درصد از جمعیت در 23 شهرستان دیگر استان مستقر باشند.

جمشیدی اظهار داشت: از اقدامات انجام شده در خصوص توانمند سازی مناطق محروم، توزیع اعتبارات به صورت قانونی و متوازن بوده که در آن افزایش سطح برخورداری شهرستان های زیر میانگین کشوری در شاخص های اقتصادی ، اجتماعی و زیربنایی مد نظر قرار گرفته است.

وی گفت: در این راستا توزیع اعتبار به میزان چهار هزار و 959 میلیارد ریال طی دو مرحله براساس میزان سطح برخورداری شهرستان های خراسان رضوی انجام شد.

وی افزود: همچنین به استناد موضوع جزء (1) بند الف ماده 27 قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف شد در راستای برنامه‌ ریزی منطقه‌ ای و تقویت اقتصاد روستایی و توسعه اقتصاد صادرات ‌محور در طول اجرای قانون برنامه هر سال، در پنج ‌هزار روستا با توجه به استعدادها و ظرفیت ‌های بومی و محیطی و قابلیت محلی - اقتصادی آن منطقه، با مشارکت نیروهای محلی و با بهره ‌گیری از تسهیلات بانکی، حمایت ‌های دولتی و سرمایه ‌گذاری بخش خصوصی، برنامه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی آن روستاها را به ‌وسیله سازمان مدیریت و برنامه ‌ریزی استان ‌ها تهیه نموده و به تصویب شورای توسعه و برنامه‌ ریزی استان مربوطه برساند.

جمشیدی ادامه داد: در این راستا در سال 1396 ، استان خراسان رضوی نسبت به تدوین برنامه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی در سطح 31 دهستان استان و 467 روستای بالای 20 خانوار اقدام کرد.

وی اظهار داشت: ارائه هزار و 903 طرح با اشتغالزایی 36 هزار و 820 نفر و سرمایه گذاری مورد نیاز معادل 12 هزار و 760 میلیارد ریال از جمله نتایج تدوین این برنامه بوده است.

وی گفت: تعداد روستاهای مشمول برنامه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی در سال جاری 506 روستا است که باید براساس ظرفیت های آنها برنامه ریزی لازم انجام گیرد.

جمشیدی مجموع سهمیه اعلامی برای استان خراسان رضوی در خصوص برنامه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی طی سالهای 1396 تا 1400 را هزار و 645 روستا ذکر کرد.

وی ادامه داد: یکی از اقدامات مهم دیگر توزیع تسهیلات 'قانون حمایت از توسعه و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق روستایی و عشایری' است که سهم استان خراسان رضوی حدود 5.09 درصد معادل چهار هزار و 276 میلیارد ریال بوده که بدون احتساب 30 درصد اعتبارات متمرکز در نظر گرفته شده است.
وی افزود: تاکنون 2 هزار و 919 میلیارد ریال از اعتبارات مزبور به خراسان رضوی ابلاغ شده است که این تسهیلات می تواند منجر به نگهداشت جمعیت در مناطق روستایی و عشایری شده و از مهاجرت روستاییان به مشهد و سایر شهرستان ها جلوگیری کند.

جمشیدی اظهار داشت: در این راستا تا کنون 34 هزار و 424 طرح توسط متقاضیان در سامانه کارا به منظور دریافت تسهیلات مشاغل روستایی به ثبت رسیده و به سه هزار و 195 طرح به میزان 2 هزار و 418 میلیارد ریال و اشتغالزایی برای 12 هزار و 25 نفر تسهیلات پرداخت شده است.

چهار گام دولت برای توازن جمعیتی و توانمندسازی نقاط محروم

مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بررسی دو سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 با سال 1395 نشان داد که جمعیت روستایی استان از یک میلیون و 671 نفر در سال 1390 به یک میلیون و 733 هزار نفر در سال 1395 رسید.
محمد علی همدمی نژاد افزود: با این حال توزیع میزان رشد جمعیت روستایی خراسان رضوی در سالهای مذکور متناسب نبوده و در برخی شهرستان های استان رشد جمعیت روستایی منفی بوده است.

وی اظهار داشت: مهاجرت معکوس در روستاهای خراسان رضوی اغلب مربوط به روستاهایی می شود که در اطراف کلان شهر مشهد یا شهرستان های بزرگ قرار دارند و اهالی روستا پس از مهاجرت چندساله به دلیل افزایش هزینه های شهرنشینی، دوباره به محل زندگی خود بازگشتند اما در عین حال رفت و آمد خود به شهر را حفظ کرده اند.

وی گفت: با این حال جمعیت روستایی برخی شهرستان های خراسان رضوی بویژه شهرستان های مرزی و محروم در طول پنج سال گذشته کاهش داشته و روستاییان به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند.

مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی افزود: راهبردهای عملی در راستای حفظ جمعیت فعال در روستاها و مهاجرت معکوس در دولت تدبیر و امید در چهار حوزه اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و زیربنایی قابل بررسی است.

وی اظهار داشت: حوزه اقتصادی شامل حمایت مالی از طرحهای نوآور و کارآفرینان روستایی در قالب تسهیلات ارزان قیمت با دوره بازپرداخت متناسب با تولید، تسهیل در وثایق بانکی و بهره گیری از ظرفیت صندوقهای ضمانت تعاون و صنایع کوچک می باشد.

وی تسریع در صدور مجوزها و پاسخ استعلامهای دستگاههای اجرایی با نظارت مستمر استانداری، برگزاری نمایشگاههای عرضه محصولات روستایی در شهرهای بزرگ به منظور پیوند روستا و شهر، تشویق کارآفرینان برتر در حوزه های تعاون و تولید و تاسیس تعاونی های جدید در راستای طرح روستا تعاون را از دیگر اقدامات برای حفظ جمعیت فعال در روستاهای استان در حوزه اقتصادی برشمرد.

همدمی نژاد گفت: پرداخت تسهیلات با ضمانت کارت یارانه به شرکتهای روستایی که وثیقه ملکی ندارند، پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش به واحدهای نیمه فعال به منظور صیانت از اشتغال موجود، حمایت از طرحهای انرژی های تجدید پذیر بویژه برای مددجویان کمیته امداد و بهزیستی از دیگر اقداماتی است که در دولت تدبیر و امید برای حفظ جمعیت فعال در روستاها انجام شد.

وی افزود: از سال 1394 تاکنون برای اشتغالزایی ویژه روستاییان و عشایر در خراسان رضوی تفاهم نامه هایی با بانکهای مختلف به امضا رسیده و تا 27 شهریور امسال به 195 طرح اقتصادی در مناطق روستایی و عشایری 669هزار و 600 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت گردید که منجر به اشتغالزایی برای هزار و 819 نفر شده است.

وی به مفاد تفاهم نامه های بانکی و میزان تسهیلات پرداختی نیز اشاره کرد و اظهار داشت: طی تفاهم نامه منعقده با صندوق کارآفرینی امید در سال 1394، تا 27 شهریور ماه امسال 190 میلیارد ریال تسهیلات مصوب، 130 میلیارد ریال تسهیلات به 15 طرح اقتصادی پرداخت و برای 339 نفر شغل ایجاد شد.
همدمی نژاد گفت: همچنین طی تفاهم نامه چهارجانبه برای اشتغالزایی روستایی بین معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری، بنیاد علوی، بانک سینا و استانداری خراسان رضوی در سال 1395 تا 27 شهریور ماه امسال 476 میلیارد ریال تسهیلات مصوب و به 90 طرح اقتصادی 409 میلیارد ریال تسهیلات پرداخت و برای هزار و 297 نفر شغل ایجاد شد.

وی افزود: طی تفاهم نامه سه جانبه منعقده 10 میلیارد تومانی با عاملیت بانک پارسیان در سال 1396 نیز تا 27 شهریور ماه امسال 23 میلیارد ریال تسهیلات مصوب شد و به 2 طرح اقتصادی 6 میلیارد ریال پرداخت و برای 9 نفر شغل ایجاد شده است.

وی ادامه داد: همچنین بر اساس تفاهم نامه امضا شده با پست بانک ایران در سال 1395، به منظور ایجاد سرمایه ثابت در مناطق محروم از منابع صندوق توسعه ملی پرداخت 79 میلیارد ریال تسهیلات برای خراسان رضوی مصوب شد که از این میزان به 84 طرح اقتصادی 53 میلیارد ریال پرداخت و برای 106 نفر شغل ایجاد شد و با توجه به اتمام مهلت اجرای طرح بقیه منابع به صندوق توسعه ملی بازگشت.

همدمی نژاد گفت: طی تفاهم نامه منعقده با بانک کشاورزی نیز پرداخت 71 میلیارد و 100 میلیون ریال تسهیلات به خراسان رضوی مصوب شد که طی دو ماه با معرفی چهار طرح اقتصادی کل این مبلغ دریافت و برای 68 نفر شغل جدید ایجاد شد.

وی افزود: برنامه اشتغال پایدار در روستاها و عشایر یکی از طرحهای مهم دولت برای مقابله با بیکاری است لذا از سال جاری پرداخت تسهیلات مشاغل روستایی و عشایری از طریق ثبت نام در 'سامانه کارا' با معرفی طرح های اقتصادی به این سامانه آغاز شده است.

وی اظهار داشت: همچنین اقداماتی نظیر بهره گیری از ظرفیت نهادهای انقلابی و خیریه ها نظیر سپاه پاسداران، آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان و بنیاد برکت و بنیاد علوی برای توسعه کسب و کارهای روستایی، توسعه حمل ونقل مسافر روستایی به عنوان استان ممتاز در کشور و توسعه شبکه مدیریت بحران و آتش نشانی در مناطق روستایی برای حفظ جمعیت فعال روستاهای استان در این دولت انجام گرفت.

مدیر کل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی گفت: در حوزه فرهنگی برای حفظ جمعیت فعال روستاهای استان اقداماتی مانند برگزاری مستمر المپیادهای ورزشی به منظور توسعه نشاط اجتماعی و سلامتی به ویژه بانوان انجام شد.

وی افزود: در این راستا طی هماهنگی انجام گرفته با هیات ورزش روستایی و بازیهای بومی محلی خراسان رضوی سالانه حداقل سه جشنواره فرهنگی ورزشی برای روستاییان و عشایر در این استان برگزار می شود.

وی اظهار داشت: اجرای طرح روستای پاک با هدف رسیدن به شاخص های مهم زندگی از قبیل رفع کامل بی سوادی، اعتیاد، طلاق، بیکاری، توسعه حداکثری کتاب خوانی و بیمه اجتماعی و ایجاد سازمان مردم نهاد برای 100 روستا برنامه ریزی شد که تاکنون روستای ازغد به عنوان روستای پاک شناخته شده است.

وی اجرای طرح روستای دوستدار کتاب، ایجاد هسته های فرهنگی جوان، تاسیس کانون فرهنگی و هنری مساجد در روستاها، ایجاد خانه ورزش بانوان در برخی روستاها را از دیگر اقدامات فرهنگی در دولت تدبیر و امید برای حفظ جمعیت فعال روستاها برشمرد.

همدمی نژاد گفت: تاکنون هزار و 50 کانون فرهنگی، هنری مساجد در روستاها و مناطق محروم خراسان رضوی ایجاد شده است، همچنین تشکیل هیات های اندیشه ورز متشکل از روستازادگان ساکن و غیرساکن که به اجرای طرحهای اقتصادی در روستا کمک کردند، برای توانمندسازی مناطق روستایی بسیار اثرگذار بوده است.

وی افزود: در حوزه کالبدی نیز تاکنون اقداماتی از جمله پرداخت تسهیلات مقاوم سازی منازل روستایی، واگذاری زمین ارزان برای ساخت مسکن در روستاها، اصلاح و ترمیم بافتهای با ارزش روستاهای گردشگری، تقویت دهیاری ها برای زیباسازی منظر روستاها و افزایش امکانات رفاهی ساکنین روستاها در استان انجام شده است.

وی به وجود 2 هزار و 438 دهیاری در این استان اشاره کرد و اظهار داشت: با توجه به افزایش جمعیت روستایی 91 واحد دهیاری به شمار دهیاریهای خراسان رضوی افزوده شده است.

همدمی نژاد ادامه داد: بسیاری از دهیاریها با ایجاد اشتغال در روستاهایشان قدرت رقابت با شهرداری را دارند اما تعداد دهیارانی که به خودکفایی رسیده اند کم است. تاکنون 17 روستا در خراسان رضوی با ارائه خدمات گردشگری و بومگردی توانسته اند دهیاریهایشان را به خودکفایی برسانند.

وی گفت: براساس سرشماری سال 1392 نتایج ویژگیهای مسکن روستایی، تعداد واحدهای مسکونی روستایی خراسان رضوی 443 هزار و 229 واحد بود که بیش از 76 درصد آنها مسکونی غیرمقاوم است لذا تا پایان سال 1396 در مجموع 112 هزار و 284 واحد مسکن روستایی در خراسان رضوی با پشتیبانی بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بازسازی یا مقاوم سازی شد.

وی با اشاره به اقدامات انجام گرفته برای حفظ جمعیت فعال روستاها در حوزه زیربنایی افزود: خودکفایی در حوزه تامین برق در همه روستاهای دارای سکنه استان، تامین آب سالم و بهداشتی برای روستاها، انتقال و نصب انشعاب گاز برای روستاها، تامین شبکه زیرساخت مخابرات برای مناطق روستایی و امکان برقراری اینترنت، تکمیل مراکز بهداشتی در روستاها از جمله این اقدامات بوده است.

همدمی نژاد اظهار داشت: در این راستا تاکنون هزار و 799 روستا در خراسان رضوی زیر پوشش شبکه گاز و 2 هزار و 471 روستا از شبکه آب آشامیدنی، 2 هزار و 980 روستا از شبکه مخابرات برخوردار شده اند و 826 خانه بهداشت در روستاهای استان ایجاد شده است.

وی گفت: تامین نیازهای اولیه روستانشینان در بقای آنان نقش اساسی دارد اما فقدان درآمد پایدار در روستاها و افزایش رسیدگی به شهرها موجب فرار جمعیت فعال روستاها خواهد شد.

منبع: ایرنا