رفتارهای ناپسند ما ایرانی‌ها و گمشده‌ای به نام حقوق ‌شهروندی

اعتمادآنلاین| بخش عظیمی از مشکلات و معضلاتی که در سطح جامعه و در فضاهای عمومی، شهروندان و به‌ویژه زنان با آن روبه‌رو هستند ناشی از همین عدم‌آگاهی و رعایت حقوق فردی یا جمعی است، به‌گونه‌ای که «امنیت»روانی شهروند را خدشه‌دار می‌کند. این بدان معنا نیست که شهروندان ندانند چگونه در فضای عمومی باید حضور داشته باشند و به امور خود بپردازند، اما آگاهی از این حقوق به‌گونه‌ای یادآوری به آنانی است که متأسفانه نه‌تنها حق و حقوق دیگران را محترم نمی‌شمارند بلکه برای خود وظیفه‌‌ای در قبال دیگر کسانی که ناگزیرند در فضاهای عمومی با آنان در تعامل باشند، قائل نیستند.

در همه‌جای جهان رعایت حقوق زنان، کودکان، سالمندان، نابینایان و... ازجمله حقوقی است که هر فردی ناگزیر از آگاهی و رعایت آن است. اما در ایران، متأسفانه در کلانشهرها و فضاهای عمومی که جمعیت انبوهی از مردم در حال آمد و شد، به‌دنبال کار و زندگی خود هستند این حقوق از سوی برخی (و نه همه) رعایت نمی‌شود. اینکه کسی برای انجام کاری عجله داشته باشد این حق را ندارد که با طعنه‌زدن و لگدکردن پای دیگران مسیر خود را از میان انبوه جمعیت باز کند. بدیهی است حداقل یک «ببخشید» می‌تواند کنار دستی‌اش را باخبر کند که می‌خواهد از او جلو بزند.

دختران و زنان ما در فضاهای عمومی با مشکلاتی متفاوت‌تر از اینها نیز روبه‌رو هستند. آنان برای بسیاری از اموری که باید با دیگر شهروندان مرد خود مدتی در یک فضای بسته یا باز باشند، امنیت روانی ندارند زیرا یا در تیررس نگاه مزاحم آنان هستند و یا بی‌رضایت آنان، ناگزیر از گفت‌وگویی که مرد، بی‌تمایل زن به او تحمیل می‌کند، هستند. بسیار پیش آمده است که در تاکسی یا در سرویس‌های خطی در کنار مردی یا حتی میان دو مرد باید نشست. در بیشتر این مواقع، دختران یا زنان ما، به‌دلیل عدم‌رعایت جمع و جور نشستن مردان به‌شدت آسیب می‌بینند. آقایی که در کنار خانمی نشسته است راحت لم می‌دهد و زانوهایش را از هم باز می‌گذارد، به‌گونه‌ای که خانم بغل دستی‌اش آنقدر خود را جمع‌وجور می‌کند که شاید نتواند به راحتی نفس بکشد. بارها دیده شده است که هنگام خرید میوه و انتخاب آن، دست میوه فروش آنچنان دست خانمی را که مشغول انتخاب میوه است کنار می‌زند و با لحنی زشت و زننده به او می‌گوید: «دست نزن، جدا نکن» که طرف از جا می‌پرد.

چندی پیش کمپینی از سوی زنان پژوهشگر حوزه زنان تشکیل شد تا به‌گونه‌ای به مردان بیاموزانند که فضای عمومی به‌طور برابر، حق همه مردم است. این کمپین پوسترهای بسیار زیبا و اثرگذاری طراحی کرده و در بیشتر فضاهایی که زنان و مردان، ناگزیر باید برای زمانی بلند یا کوتاه در کنار هم باشند (مانند اتوبوس و تاکسی و صف‌های گوناگون و...) قرار داده بود تا مردان بدانند باید به اندازه فضایی که به آنان تعلق دارد، استفاده کنند. بدیهی است این امر از سوی مردان، اگر از بی‌اطلاعی باشد که ریشه در ناآگاهی از حقوق فردی/شهروندی است و اگر هم آگاهانه صورت بگیرد، رسما نوعی تعدی و تجاوز به حریم دیگران است و عملا امنیت روانی آنان را تهدید می‌کند.

دوستی می‌گفت در خارج از کشور مردی با دوستش در حال گفت‌وگو و خنده ، دست و بال خود را تکان می‌دهد و متوجه نمی‌شود که بسته چوبی‌ای که در دست دارد به ساق پای زن سالمندی که از کنارش عبور می‌کرده گیر کرده و پای او را مجروح می‌کند. وقتی که مشغول عذرخواهی از او می‌شود، آن زن بر سر او فریاد می‌زند که هیچ نیازی به عذرخواهی نیست، تو باید نخست درست راه رفتن را یاد بگیری! درست است که مردم همه آزاد هستند اما، مشروط بر اینکه بدانند آزادی چیست! آزادی، آزادی من و تو و او نیست. اریک‌فروم در کتاب «گریز از آزادی»، آزادی را سخت‌ترین کارها می‌داند و آن را در آزادی دیگران (مردم) معنا می‌کند.

منبع: همشهری