پرونده خبری هفته| حادثه طبیعی یا اختلال در جی‌پی‌اس؛ عامل جان باختن کوهنوردان در حادثه بهمن چیست؟

اعتمادآنلاین| الهام نداف- سلام، در پرونده این هفته اعتمادآنلاین به دلایل حادثه تلخ جان باختن کوهنوردان در جمعه سیاه تهران می‌پردازیم.

«موضوع اختلال در جی‌پی‌اس‌ها وجود دارد و در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در حال بررسی است، ولی علت حادثه فوت کوهنوردان سرمای منفی 30 درجه و وزش باد شدید بوده.» این بخشی از صحبت‌های علی ربیعی، سخنگوی دولت، است. موضوعی که با وجود صحه گذاشتن رئیس فدراسیون کوهنوردی همچنان برای خانواده بازماندگان مبهم است.

پنجم دی‌ماه، برف، بوران، باد شدید و بهمن، 12 خانواده را عزادار کرد. کوهنوردانی که آن روز به نیت صعود راهی کلکچال، دارآباد و آهار شده‌ بودند، با وزش باد و طوفان غافلگیر شدند. محسن محمدی، هادی بهادری، یحیی انصاری، اشکان رضوانی‌نراقی، علیرضا قاضی‌زاهدی، اصغر کنعانی، امیرهوشنگ سرآبادی و اسماعیل جلیله‌وند در کلکچال، کوروش کاشفیان در توچال، سیدمصطفی فاطمی در آهار و افسل و مهدی ثابت‌قدم در دارآباد اسامی افرادی است که ابتدا مفقود شدن آنها اعلام شد و در نهایت هم مشخص شد جان‌شان را از دست داده‌اند.

با گذشت یک هفته از وقوع این حادثه و علی‌رغم تاکید تمام مسئولان مبنی بر هشدارهای هواشناسی پیش از بارش برف، اختلال در سیستم جی‌پی‌اس، یکی از فرضیه‌هایی است که گرفتاری کوهنوردان در شرایط آب و هوایی نامساعد را محتمل‌تر می‌کند، موضوعی که سخنگوی دولت هم صراحتا آن را پذیرفت و البته تاکید کرد این مساله عامل جان‌باختن کوهنوردان نبوده است.

اما جی‌پی‌اس چیست و چه امکانی برای کوهنوردان فراهم می‌کند؟

وجود دستگاه جی‌پی‌اس مناسب کوه در میان لوازم یک کوهنورد، مانند وجود قمقمه آب است. با همین جمله می‌توانید متوجه اهمیت این وسیله شوید، چرا که موقعیت‌یابی اشتباه می‌تواند کوهنورد را کیلومترها از مقصد دورتر کند.

جی‌پی‌اس با کمک دریافت فرکانس‌های ماهواره‌ای، موقعیت جغرافیایی را به کوهنورد نشان می‌دهد و با این کار مانع از ایجاد خطر و گم شدن احتمالی او می‌شود.

اما گاهی با وجود مسیریابی‌های دقیق، طبیعت با کوهنوردان یار نیست. اینجا وظیفه جی‌پی‌اس است که در صورت بروز خطر، موقعیت جغرافیایی کوهنورد را برای فرستنده ارسال کند و همین مساله روند امدادرسانی را تسهیل می‌کند.

با وجود اهمیت این سیستم موقعیت‌یاب، روز حادثه و روزهای بعد از آن، برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی در تهران نوشتند جی‌پی‌اس موقعیت آنها را در منطقه‌ای پرت از جایی که هستند و بیشتر در اطراف فرودگاه مهرآباد در جنوب غربی تهران نشان می‌دهد.

واکنش کاربران فضای مجازی اما رئیس فدراسیون کوهنوردی را مجاب کرد تا به این موضوع واکنش نشان داد. او در صحبت‌هایی تاکید کرد «مشکلات جی‌پی‌اس در حادثه توچال و ارتفاعات تهران هیچ تاثیری نداشته است، اختلال جی‌پی‌اس در ارتفاعات شمالی تهران یعنی کوه توچال از گذشته وجود داشته، اما تمامی اجساد در مسیر پیدا شدند و کسی نبوده است که مسیر را بیراهه رفته و گم شده باشد.»

به گفته رضا زارعی، عمده افرادی که در مناطق شناخته شده مشغول به کوهنوردی هستند از جی‌پی‌اس استفاده نمی‌کنند، چرا که مسیرهای شناخته‌شده و تابلوهای راهنما در مسیر وجود دارد. حتی کوهنوردان هم در مسیرهای شناخته‌شده از جی‌پی‌اس آنچنان بهره نمی‌برند مگر اینکه بخواهند مسیر عبوری خود را زمان‌گیری کرده و مورد ارزیابی قرار دهند.

اما علاوه بر اختلال در جی‌پی‌اس، یکی از دلایل حادثه‌خیز بودن ارتفاعات کلکچال و دارآباد، نبودن میله‌های راهنماست. احمد حبیبی، کوهنورد و عضو تیم کوهنوردی اژدر، با اشاره به این مساله گفت: «فاصله ایستگاه 7 و 5 توچال یکی از مرگبارترین مسیرهای توچال بود، ما حدود 10 سال پیش در این فاصله میله‌هایی برای تعیین خط‌الرأس کار گذاشتیم تا در صورت وقوع مه، مسیر برای فرود مشخص شود.»

این مسیر حادثه‌خیز به گفته او بیشتر محل تردد کوهنوردان بود، زیرا اسکی‌بازان بیشتر در ایستگاه 5 حاضر بودند و از این مسیر استفاده نمی‌کردند.

حبیبی به حضور پناهگاه‌های فدراسیون کوهنوردی در توچال هم اشاره و تاکید کرد: «در دارآباد و کلکچال، به دلیل اینکه مسیرها عمومی نیستند، چنین مواردی پیش‌بینی نشده و در مسیرهای خطرناک آن نیز میله‌های راهنما کار گذاشته نشده است.»

با وجود تمام احتمالات از جمله بی‌احتیاطی کوهنوردان، حرفه‌ای نبودن برخی از آنها و بی‌توجهی به هشدارهای هواشناسی، وجود افراد باتجربه‌ای چون سیدمصطفی فاطمی از مربیان باشگاه کوهنوردی در میان جان‌باختگان، می‌تواند دلیلی کافی برای پیگیری موضوع اختلال در جی‌پی‌اس‌ها باشد.

اختلال در سامانه جی‌پی‌اس در مناطق وسیعی از کشور مساله تازه‌ای نیست، این بار اما از دست دادن تعدادی از هموطنان‌مان در مناطقی که سامانه ردیابی جغرافیایی دچار مشکل است، فرصت مناسبی است تا به مطالبه بازماندگان این حادثه، یعنی شفاف‌سازی، پاسخ داده شود.

اعتمادآنلاین ضمن تاکید بر این موضوع این حادثه ناگوار را به خانواده‌های کوهنوردان تسلیت می‌گوید.