ممکن است فضانوردان مریخ دچار مشکلات عاطفی و شناختی شوند

اعتمادآنلاین| مژده اصغرزاده- سفر انسان به مریخ جهش بزرگی در راستای کشف فضاست. ناسا دهه 2030 را زمان مناسبی برای انتقال اولین انسان‌ها به مریخ دانسته‌ است. اما سفر به فضا به آسانی سفر به شهری دیگر نیست. فضا محیطی متخاصم برای زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود. فقدان جاذبه، وجود تشعشعات مضر، تنهایی و نبود شب و روز از جمله مشکلات انسان در فضا محسوب می‌شود.

به گزارش اعتمادآنلاین ، به نقل از «The Conversation»، ماموریت‌های فضایی به مریخ از لحاظ جسمی و روحی پرزحمت‌تر از اکتشافات فضایی است که در 60 سال گذشته انجام شده. سفر به مریخ و بازگشت از آنجا تقریباً 14 ماه طول می‌کشد و این در حالی است که ماموریت‌های اکتشافی دست‌کم سه سال به طول می‌انجامد. سطح بالای عملکرد شناختی و کارهای گروهی موثر از پیش‌شرط‌های حصول نتیجه درست و موفقیت‌آمیز برای چنین ماموریت‌‌هایی است.

در پژوهش جدیدی که در پیشگامان فیزیولوژی (Frontiers of Physiology) چاپ شد روشن شد که ممکن است نبود جاذبه در چنین ماموریت‌هایی بر مهارت‌های شناختی و درک عاطفی فضانوردان تاثیر منفی بگذارد. از اولین ماموریت‌های فضایی مشخص شد که در معرض «ریزگرانش» (بی‌وزنی) قرار گرفتن باعث ایجاد تغییراتی در بدن انسان می‌شود؛ تغییراتی چون تغییر در سیستم‌های قلبی‌عروقی، اسکلتی‌عضلانی و عصبی. ما روی زمین به کمک حس بینایی و اندام‌های مختلف بدن مانند گوش داخلی می‌توانیم گرانش زمین را تشخیص دهیم. وقتی که سر ما به سمت بالاست، سنگ‌ریزه‌های موجود در گوش (اوتولیت‌های دهلیزی) بر مایعی چسبناک قرار می‌گیرند؛ اما هنگامی که سرمان را تکان می‌دهیم جاذبه باعث حرکت مایع می‌شود و سیگنال‌هایی را به سمت مغز می‌فرستد که سر تکان خورده است. این روند در فضا از کار می‌افتد.

حتی ممکن است سفرهای فضایی آناتومی مغز فضانوردان را تغییر دهد. تغییرات ساختاری مغز که بعد بازگشت آنها از ایستگاه‌های فضایی مشاهده شده نشان می‌دهد که مغز در جمجمه به سمت بالا حرکت می‌کند و ارتباط بین مناطق مختلف لایه‌های مغز، کورتکس و قسمت‌های داخلی آن کاهش می‌یابد.

این مساله که این تغییرات چگونه بر رفتار افراد اثر می‌گذارد هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند. می‌دانیم ممکن است فضانوردان به اختلال موقعیت‌یابی، توهمات ادراکی، اختلال در تعادل و بیماری حرکت (motion sickness) مبتلا شوند، اما این نتایج در مقیاس کوچک به دست آمده و هنوز قابل بررسی است.

شبیه‌سازی ریزگرانش

در پژوهش جدیدی که با حمایت ناسا انجام شد تاثیر ریزگرانش بر عملکرد شناختی فضانوردان بررسی شد. در این مطالعه به جای آنکه 24 نفر را به فضا بفرستند، از آنها خواستند تا در رختخواب بخوابند. دلیل این کار این بود که تاثیر نوع خاصی از استراحت کردن در رختخواب مشابه آثار ریزگرانش است. هنگامی که در حالت ایستاده هستیم، بدن و اوتولیت‌های دهلیزی ما با گرانش در یک راستا قرار دارند، اما هنگام دراز کشیدن عمود بر هم هستند.

شرکت‌کنندگان در تحقیق حدود 2 ماه مجبور بودند به پشت و در زاویه 6 درجه بخوابند. سر آنها کمی پایین‌تر از بدن‌شان بود و اجازه نداشتند وضعیت خود را تغییر دهند. از آنها خواسته می‌شد به طور منظم مجموعه‌ای از کارهای شناختی را که برای فضانوردان طراحی شده بود انجام دهند تا موقعیت‌یابی، حافظه، رفتارهای مخاطره‌آمیز و درک عاطفی آنها مورد ارزیابی قرار گیرد.

یافته‌های تحقیق نشان داد سرعت شناختی در کارهایی که با مهارت‌های حرکتی و حسی درگیر است کمی کاهش یافته است. نتایج این تحقیق با گزارش‌هایی که از تغییرات در غلظت بافت مغز انجام شده همخوانی دارد. شرکت‎‌کنندگان همچنین در تشخیص احساسات هنگام نگاه کردن به صورت افراد دچار مشکل شده بودند.

پیشرفت‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته، اما مساله ریزگرانش هنوز هم مشکل‌آفرین است و می‌تواند عملکرد مغز را به خطر بیندازد. لازم است که تحقیقات بیشتری درباره ریزگرانش و تاثیر آن بر عملکرد شناختی و سلامت عاطفی فضانوردان انجام گیرد.