عقب‌ماندگی تاریخی در تولید برق

اعتمادآنلاین| گزارش ماهانه صنعت آب و برق که توسط وزارت نیرو منتشر می‌شود، نشان می‌دهد تا پایان سال 99 تعداد مشترکان برق چه در بخش خانگی و چه در بخش‌های صنعتی و عمومی افزایش آنچنانی نداشته و نسبت به مدت مشابه سال 98 افزایشی 2.7 درصدی یا 1007 اشتراک داشته، این در حالی است که پیک مصرف برق در اولین روز از خرداد سال جاری به 54 هزار و 448 و در روز دوم خرداد نیز به 54 هزار و 544 مگاوات رسید.

به گزارش اعتماد، این ارقام درحالی است که مصرف برق در خرداد سال گذشته ما بین 44 تا 45 هزار مگاوات اعلام شده بود و افزایش حدود 9 هزار مگاواتی و ناترازی تولید و مصرف برق به همین میزان، این شائبه را ایجاد می‌کند که علاوه بر افزایش مصرف که ممکن است به دلیل گرمای هوا، افزایش مصرف آب به دلیل شیوع کرونا باشد، مجموعه مدیریتی نیز برنامه‌ای برای پوشش ناترازی نداشته و به سنت سال‌های قبل همچنان از مردم تقاضا دارند که در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند.

این درحالی است که تا پایان سال 99 کل ظرفیت اسمی نصب‌شده 85 هزار و 333 مگاوات بود که فاصله‌ای حدودا 15 هزار مگاواتی با برنامه ششم دارد. براساس برنامه ششم توسعه قرار بود ظرفیت تولید برق در پایان سال جاری به 100 هزار مگاوات برسد و از سال 96 تا 1400 سالی 5 هزار مگاوات به ظرفیت تولید نیروگاه‌ها افزوده شود؛ درحالی‌که همچنان فاصله معناداری تا آن وجود دارد. نکته دیگر آمارهای ماهانه وزارت نیرو در ظرفیت تولید 1020 مگاوات برق توسط نیروگاه اتمی است که سهم آن از کل تولید برق کشور تنها 1.2 درصد عنوان شد.

آنچه در واقعیت است

ظرفیت عملی تولید برق در کشور تا پایان فروردین و براساس پیک مصرف حدود 68 هزار و 705 مگاوات است که نسبت به فروردین سال 99 افزایشی 1.4درصدی داشته هرچند که این رقم نیز نسبت به آنچه در برنامه ششم توسعه مقرر شده، کم است و فاصله زیادی دارد اما نسبت به اسفند سال گذشته، 4284 مگاواتی افزایش یافته است. از سوی دیگر برآیند آمارهای اسفند 99 و فروردین سال جاری نشان می‌دهد که عمده تولید برق کشور توسط نیروگاه‌های سیکل ترکیبی انجام می‌شود؛ 36.4درصد و تولید 31 هزار و 105 مگاوات. پس از آن، نیروگاه‌های گازی و بخاری به ترتیب با تولید 21 هزار و 953 و 15 هزار و 829 مگاوات در رده‌های بعدی قرار دارند. پیک مصرف برق در دو روز ابتدای خرداد به بیش از 54 هزار مگاوات رسید؛ رقمی که تا سال گذشته برای پیک مصرف در تابستان ثبت می‌شد. در دو روز ابتدای خرداد، پیک مصرف افزایشی 9 هزار مگاواتی نسبت به مدت مشابه سال 99 داشته، مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق نیز به این فاصله مصرف اشاره کرده و گفته بود: «ناترازی تولید و مصرف برق در شبکه در این روزها 8500 تا 9000 مگاوات است.» نکته دیگری که در گزارش‌های وزارت نیرو وجود دارد، سهم متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی از تولید برق به اندازه 39 درصد است. این نیروگاه‌ها تا فروردین سال جاری 90.8 درصد از کل قدرت تولیدی برق را در اختیار داشتند در حالی که راندمان بسیار پایین تا سطح 35 درصد دارند. این امر نشان می‌دهد از تولید تا مصرف، ‌انرژی تا چه میزان هدر می‌رود. از آنجایی که در شرایط تحریم، سرمایه‌گذاری درستی برای افزایش راندمان نیروگاه‌ها صورت نمی‌گیرد و از سویی به دلیل مشکلات معیشتی، واقعی کردن قیمت و مجانی نکردن انرژی در دستور کار نیست، هدررفت انرژی نیز ممکن است بیشتر شود.

چقدر به برنامه نزدیک شده‌ایم؟
در طول زمان اجرای برنامه ششم توسعه از سال 96 تا 1400‌قرار بوده به ظرفیت تولیدی برق کشور 5 هزار مگاوات افزوده شود تا در پایان 1400 به 100 هزار مگاوات برسد. در حال حاضر ظرفیت اسمی و عملی تولید برق نیروگاه‌ها تا آنچه در برنامه ششم توسعه مقرر شده، 14 هزار و 667 و 31 هزار 295 مگاوات فاصله دارد. این در‌حالی است که پیک مصرف در هر سال به دلیل گرمای هوا و استفاده از وسایل سرمایشی همچنین استفاده از دستگاه‌های ماینر به دلیل جهش قیمت رمزارزها، افزایش می‌یابد. با این وجود به نظر نمی‌رسد حتی در صورت تحقق «بهره‌برداری و پیش‌بینی واحدهای نیروگاهی تا پایان سال جاری» نیز ناترازی 9 هزار مگاواتی جبران شود. براساس آمار وزارت نیرو تا پایان اسفند حدود 3453 مگاوات واحد نیروگاهی به بهره‌برداری می‌رسد که همچنان سهم نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و گازی بیشتر از سایرین و 2730 مگاوات خواهد بود. سال گذشته نیز نیروگاه‌هایی با توان 1868 مگاوات به بهره‌برداری رسیدند که به معنای تحقق 37درصدی آن چیزی است که در برنامه ششم توسعه تعیین شده بود. نکته دیگری که در اعداد و ارقام وزارت نیرو به چشم می‌خورد، کم‌توجهی به انرژی‌های تجدیدپذیر و سهم تنها یک درصدی آنها یا 876 مگاواتی از کل ظرفیت نصب‌شده نیروگاهی است؛ براساس برنامه ششم این سهم باید به 5 درصدِ 100 هزار مگاوات می‌رسید؛ 5 هزار مگاوات، در حالی که با بهره‌برداری نیروگاه‌های سال جاری نیز سهم این انرژی‌ها 1076 مگاوات خواهد شد.

ماینرها باعث قطعی برق هستند؟
تناقض میان مسوولان برای یافتن مقصر کمبود برق ادامه دارد؛ سخنگوی صنعت برق بر این باور است که «صنعت برق به دلیل استخراج غیرمجاز ارز دیجیتال که مصرف برق بالایی را به خود اختصاص داده، تحت فشار است.» اما رییس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نظر دیگری دارد. مجتبی توانگر علت قطع برق را نه استخراج رمزارز بلکه علت توقف سرمایه‌گذاری و فرسودگی شبکه توزیع و تولید می‌داند. اما آیا علت افزایش پیک مصرف ماینرهای قانونی هستند؟ براساس آنچه منصور شیشه‌فروش، مدیر‌کل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفته، «هر ماینر در هر روز 32.5 کیلووات مصرف برق دارد» که اگر به مگاوات تبدیل شود، 0.972 مگاوات در هر ماه می‌شود. البته که هر دستگاه مصرف برق متفاوتی دارد و برای راه‌اندازی یک مزرعه استخراج رمزارز نیز نیاز به حدود 300 دستگاه است. با توجه به افزایش پیک مصرف به اندازه 9 هزار مگاوات در روزهای ابتدایی خرداد سال جاری نسبت به سال گذشته و با در‌نظر گرفتن صحبت‌های شیشه‌فروش مبنی بر اینکه هر ماینر حدود 0.972 مگاوات مصرف ماهانه برق دارد، بنابراین باید حدود 9 هزار ماینر در بهترین حالت و با فرض استفاده از دستگاه‌های میان‌رده، مشغول به استخراج رمزارز باشند. روز گذشته وزارت نیرو گفته بود که «در مدت 10 ماه، تیر پارسال تا اردیبهشت امسال، 175 هزار ماینر و 2661 مرکز غیرمجاز استخراج رمزارز کشف و جمع‌آوری شده‌اند.» اما به نظر می‌رسد همچنان دستگاه‌های اصلی کشف نشدند.