همکاری در مسیر مهار چین و کرونا

اعتمادآنلاین| نزدیک به سه ماه پس از سفر تونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده به دهلی‌نو، وزیر خارجه هند عازم واشنگتن شده تا با مقامات امریکایی پیرامون دو چالش مهم و مشترک یعنی «مهار چین» و «مقابله با پاندمی کووید 19» به گفت‌وگو بنشیند.

به گزارش روزنامه اعتماد، جو بایدن در حالی کار خود را به عنوان چهل و ششمین رییس‌جمهور ایالات متحده آغاز کرد که از یک سو پاندمی کرونا روزانه هزاران نفر از شهروندان امریکایی را به کام مرگ می‌فرستاد و از سوی دیگر تبعات ناشی از شیوع یک بیماری همه‌گیر، اقتصاد ایالات متحده را در وضعیت بدی قرار داده بود.

این دو بحران بزرگ می‌توانست باعث شود هر دولتی به‌طور کامل روی موضوعات داخلی متمرکز باشد و سیاست خارجی در اولویت‌های بعدی قرار گیرد اما از نگاه دولتمردان جدید «تهدید چین» به اندازه‌ای جدی بود که تاخیر در مواجهه با آن می‌توانست آینده ایالات متحده را به چالش بکشد.

از ژانویه 2021 جهان شاهد تغییراتی جدی در سیاست خارجی ایالات متحده بود. واشنگتن که تا پیش از آن راهی متفاوت از جامعه جهانی را دنبال می‌کرد و با تکیه بر یک‌جانبه‌گرایی در پی غلبه یافتن بر رقبا و دشمنان خود بود، ناگهان تغییر مسیر داد و با شعار «بازگشت دیپلماسی» کوشید بار دیگر ضمن جلب همراهی متحدان به منظور همکاری برای دستیابی به اهداف، خود را از بحران‌های بین‌المللی خودساخته رها کند و روی موضوعی متمرکز شود که شاید مهم‌ترین تهدید برای آینده امریکا باشد: رقابت با چین.

در مسیر مهار چین، هرچند کشورهای اروپایی و متحدان غربی ایالات متحده نقش مهمی ایفا می‌کنند اما شواهد نشان می‌دهد واشنگتن همسایگان پکن را مهم‌ترین ابزار برای مهار این ابرقدرت جدید می‌داند. در ماه مارس، زمانی که کمتر از دو ماه از آغاز به کار دولت جدید واشنگتن می‌گذشت، تونی بلینکن وزیر امور خارجه و لوید آستین وزیر دفاع ایالات متحده راهی شرق آسیا شدند تا پیرامون این موضوع با همتایان خود در کره جنوبی، ژاپن و هند به بحث و تبادل نظر بپردازند. دقیقا یک هفته پیش از این سفر نیز جو بایدن به صورت مجازی میزبان رهبران سه کشور هند، استرالیا و ژاپن بود تا پیرامون همکاری‌های چندجانبه از جمله مهار چین گفت‌وگوهایی با آنها داشته باشد.

اکنون پس از سفرهای نخست‌وزیر ژاپن و رییس‌جمهور کره جنوبی به واشنگتن طی یک ماه گذشته، سابرامانیام جایشانکار وزیر خارجه هند نیز عازم واشنگتن شده تا پیرامون مسائل دوجانبه و همچنین همکاری‌های منطقه‌ای با مقامات ارشد امریکایی گفت‌وگو کند.

محورهای گفت‌وگوی بلینکن و جایشانکار

وزیر خارجه هند در توییتر درباره دیدار با همتای امریکایی نوشته است: «خرسندم که با وزیر خارجه بلینکن دیدار کردم.

گفت‌وگوی مفیدی درباره ابعاد مختلف همکاری دوجانبه‌مان و همچنین موضوعات منطقه‌ای و جهانی داشتیم. موضوعات

منطقه ایندوپاسیفیک، کوآد (متشکل از امریکا، هند، ژاپن و استرالیا)، افغانستان، میانمار، مسائل شورای امنیت سازمان ملل و دیگر سازمان‌های بین‌المللی را به بحث گذاشتیم.» جایشانکار افزود: «همچنین درباره مشارکت هند و ایالات متحده در زمینه واکسن (مقابله با ویروس کرونا) با هدف گسترش دسترسی و اطمینان از عرضه آن تمرکز کردیم. از همدردی عمیقی که ایالات متحده در این برهه زمانی ابراز کرد، تشکر کردم. گفت‌وگوهای امروزمان بیش از قبل شراکت استراتژیک‌مان تقویت و دستور کار همکاری‌مان را گسترده‌تر کرد.»

او همچنین در نشست خبری در حالی که در جلسه وزارت خارجه امریکا کنار بلینکن ایستاده بود، به خبرنگاران گفت هند بابت حمایت و همبستگی قوی، قدردان واشنگتن است. بلینکن نیز گفت: «در روزهای اولیه کووید، هند از امریکا حمایت کرد، چیزی که هرگز فراموش نمی‌کنیم و حالا ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که ما هم کنار هند هستیم.» بلینکن گفت: همکاری بین امریکا و هند «حیاتی»، «قوی» و «سازنده» است. وزیر امور خارجه امریکا خاطرنشان کرد: «ما در مقابله با کووید 19 با هم متحد هستیم.» او گفت که این دو کشور در حل تغییرات آب و هوایی نیز با هم متحد هستند و از طریق «کوآد - Quad»- گروهی متشکل از 4 کشور که شامل ژاپن و استرالیا هم می‌شود و نیز نهادهای سازمان‌ ملل «در حل چالش‌های بسیاری که در منطقه و سراسر جهان با آنها مواجهیم» با هم شراکت دارند. دین تامپسون، دستیار موقت امریکا در امور آسیای جنوبی بعدتر در جلسه‌ای به میزبانی مرکز مطبوعاتی وزارت خارجه امریکا اعلام کرد که با جایشانکار در مورد تولید، خرید و تحویل واکسن صحبت شده اما از ارایه جزییات خودداری کرد. او افزود: تصمیمات نهایی از جمله اینکه 80 میلیون دوز واکسن که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا وعده ارسال به خارج کشور داده، به کدام کشورها ارسال شود، گرفته نشده است.

تامپسون گفت: دولت امریکا، دولت‌های ایالتی، شرکت‌های امریکایی و شهروندان خصوصی بیش از 500 میلیون دلار منابع کمکی کووید 19 برای هند تامین کرده‌اند.

هند در ماه‌های گذشته یکی از کشورهایی بود که کرونا بیشترین قربانی را گرفت و حجم فاجعه به حدی بود که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های بین‌المللی داشت.

همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا روز جمعه اظهار کرد: بلینکن و جایشانکار در مورد طیف گسترده‌ای از مسائل از جمله کمک کووید 19، تلاش‌ها برای تقویت همکاری هند و اقیانوسیه از طریق کوآد و تعهد مشترک به مبارزه با بحران آب‌وهوایی و افزایش همکاری چندجانبه، از جمله در شورای امنیت سازمان ملل، صحبت کرده‌اند.

گفت‌وگوهای نظامی - امنیتی

از دیگر مواردی که میان وزیر خارجه هند و مقامات ایالات متحده مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت، همکاری‌های نظامی و امنیتی دو کشور بود. سابرامانیام جایشانکار در خصوص دیدار با لوید آستین، وزیر خارجه امریکا نوشته است: «دیدار گرمی با لوید آستین داشتم. گفت‌وگوی جامعی درباره تقویت بیش از پیش شراکت استرتژیک و دفاعی‌مان داشتیم. درباره چالش‌های امنیتی کنونی تبادل نظر کردیم. از نقش ایفا شده توسط ارتش ایالات متحده در زمینه پاسخگویی به وضعیت ناشی از شیوع کووید ویروس کرونا قدردانی کردم.» گفت‌وگو پیرامون مسائل دفاعی میان وزیر خارجه هند و وزیر دفاع ایالات متحده از آن رو حایز اهمیت است که در حال حاضر امریکا در حال تقویت موضع نظامی و دیپلماتیک خود در مناطق هند و اقیانوسیه است و بودجه 2022 سال مالی جدید این کشور، می‌تواند منعکس‌کننده تعامل فزاینده ایالات متحده در منطقه فوق باشد. بودجه دفاعی امریکا شامل 5.1 میلیارد دلار برای «ابتکار بازدارندگی اقیانوس آرام» بود که برای افزایش آمادگی امریکا و قابلیت‌ها در هند و اقیانوسیه طراحی شده است.

وزارت خارجه امریکا همچنین خواهان آن شده که 58.5 میلیارد دلار به اهدافی نظیر تعامل با چین در منطقه هند و اقیانوسیه از موضع قدرت جمعی اختصاص پیدا کند. مقامات دفاعی یادآور شدند که بازدارندگی پکن شامل استفاده از مهم‌ترین برگ برنده امریکا علیه آنها در منطقه است که این برگ برنده چیزی نیست جز متحدان امریکا در منطقه.

نیویورک‌تایمز نوشته بودجه نیروهای مسلح، تغییر تمرکز دولت «جو بایدن» از مبارزه با گروه‌های شورشی و حرکت به سمت اختصاص منابع برای آمادگی جهت بروز جنگ‌های متعارف احتمالی با کشورهای مجهز به کشتی‌ها و هواپیماهای پیشرفته را نشان می‌دهد. چین، در صدر این کشورها قرار دارد. مطابق این گزارش، ارتش، نیروی دریایی و نیروی هوایی امریکا همگی در حال برنامه‌ریزی‌ روی تسلیحات هایپرسونیک هستند: موشک‌هایی با کلاهک‌های انفجاری متعارف که قادرند با سرعت فراتر از صوت حرکت کرده و اهدفی را که قبلا هدف‌گیری آنها فقط با موشک‌های کروز یا موشک‌های بالستیک هسته‌ای امکان داشت، نابود کنند.

نیویورک‌تایمز نوشته با توجه به آنکه ایالات متحده امریکا آگوست 2019 از «پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد» خارج شد ارتش این کشور ساخت توپخانه‌های راکتی با بردهایی که قبلا به موجب این معاهده ممنوع بود را ادامه می‌دهد.

پنتاگون قرار است 48 جنگنده اف‌35 برای نیروی هوایی، 37 فروند برای نیروی دریایی و تفنگداران دریایی خریداری کند. پیش از این هم منابع خبری گزارش داده بودند یگان ویژه نیروی دریایی امریکا قصد دارد تمرکزش را از ادعای «مبارزه با تروریسم» به سمت مقابله با تهدیدهای ناشی از قدرت‌های جهانی مانند چین و روسیه تغییر دهد. خبرگزاری آسوشیتدپرس اردیبهشت‌ماه سال جاری گزارش داد یگان ویژه نیروی دریایی امریکا در حال انجام تغییراتی عمده برای ارتقای رهبری و توسعه توانمندی‌های تکاوری خود جهت مقابله با «تهدیدهای چین و روسیه» است. مطابق این گزارش، طرح جدید قرار است ترکیب تیم‌های یگان ویژه نیروی دریایی امریکا را به گونه‌ای تغییر دهد که آنها را «کشنده‌تر و پیشرفته‌تر» کند.

نقش‌آفرینی در مسائل هند و پاکستان

با اینکه رسانه‌های امریکایی اشاره‌ای به مساله هند و پاکستان و طرح آن در گفت‌وگوها نداشته‌اند، به نظر می‌رسد این موضوع نیز از جمله موارد مورد بحث در واشنگتن بوده باشد. تنها چند روز قبل، جیک سالیوان مشاور امنیت ملی رییس‌جمهور امریکا که برای دیدار با همتای روسی خود به ژنو سوییس سفر کرده بود، با مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر پاکستان نیز دیدار و گفت‌وگو داشت. بر اساس روایت طرف امریکایی، عمده گفت‌وگوها در این دیدار پیرامون مقابله با تروریسم و موضوعات منطقه‌ای بود اما برگزاری آن دقیقا یک هفته پیش از سفر برنامه‌‌ریزی شده وزیر خارجه هند به امریکا باعث شد که ناظران این سفر را پیش‌زمینه‌ای برای گفت‌وگوهای بلینکن و جایشانکار و همچنین در راستای تلاش امریکا برای کاهش تنش و ممانعت از ایجاد درگیری‌های جدید در شبه جزیره هند توصیف کنند.

برجام و مساله رفع تحریم‌های ایران

هند یکی از کشورهایی بود که پس از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای تلاش زیادی کرد با اخذ معافیت‌های تحریمی رابطه تجاری خود با ایران را - از جمله در چابهار - تا حدودی حفظ کند. در شرایطی که ایران به واسطه کشورهای 1+4 در حال گفت‌وگو با ایالات متحده به منظور بازگشت به اجرای تعهدات ذیل توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌هاست، آگاهی هند از شرایط پیش‌رو و برنامه‌ریزی برای توسعه همکاری‌ها با ایران که می‌تواند سود خوبی برای هر دو طرف داشته باشد، از جمله مسائلی است که در گفت‌وگوهای میان مقامات هندی و امریکایی را برای ایران مهم و تاثیرگذار کند.