بودجه شهرداری و انتخابات شوراها

اعتمادآنلاین| شوراها را به درستی پارلمان شهری توصیف کرده‌اند. همانطور که تصویب بودجه کشوری و نظارت بر اجرای آن بر عهده مجلس است، بودجه شهری را نیز شوراها تصویب کرده و نظارت بر اجرای آن نیز بر عهده شوراها است. هرچند بودجه شهری ابعاد کوچکتری نسبت به بودجه کل کشور دارد اما اهمیت آن برای شهروند ملموس‌تر است.

به گزارش اعتمادآنلاین، تصور کنید در محله‌ای به پل عابر پیاده‌ای نزدیک مدرسه نیاز باشد تا دانش آموزان مجبور نباشند از خیابانی عریض و پرتردد عبور کنند. این نیازی است که بارها از سوی اکثریت ساکنین محله مطرح شده و از ضرورت آن اطمینان کافی حاصل شده است.

از آنجا که شورای شهر مسئول تصویب بودجه شهرداری است باید اطمینان حاصل کند که در بودجه مطالبات و نیازهای شهروندان برآورده می‌‌شود.

پس از آنکه شهردار لایحه بودجه را به شورای شهر تقدیم کرد این نمایندگان پارلمان شهری هستند که با اشراف بر مطالبات شهروندان و بودجه شهری، باید تصمیم بگیرند که لایحه ارائه شده تا چه میزان نیازهای شهر و مطالبات شهروندی را برآورده می‌کند.

به طور مثال اگر نماینده‌ای به شهروندان وعده داده که پس از ورود به شورا، احداث پل عابر را پیگیری می‌کند باید او را نسبت به وعده‌ای که داده پاسخگو نگه داشت تا پیش از تنظیم لایحه بودجه مطالبات شهروندان را در برنامه بودجه سال آتی مطرح کرده یا در صورت امکان اجرای آن را از طریق بودجه جاری پیگیری کند.

نماینده شورای شهر می‌تواند از شهردار (و مدیران شهرداری) بازخواست کند که چرا با وجود فراهم آوردن بودجه کافی، پروژه احداث پل عابر پیاده به نتیجه نرسیده (اگر نرسیده باشد)، مشکلات کجاست و چه طور می‌توان به آن رسیدگی کرد؟

شهروندان نیز متعاقبا می‌توانند از نماینده خویش در شورا توضیح بخواهند که چرا پروژه احداث پل به نتیجه نرسیده و دلیل آن را جویا شوند. در واقع این شهروندان هستند که نمایندگان خویش را وادار به پاسخگویی می‌کنند تا اگر به هر دلیلی این وعده محقق نشود با ذکر دلایل مسئله را برای شهروندان توضیح دهند.

همان قدر که نمایندگان پارلمان شهر در تصویب بودجه مسئولیت اصلی را بر عهده دارند؛ نظارت بر حسن اجرای آن نیز وظیفه‌ای است که قانونگذار بر عهده آنان نهاده است. اعضای شورای شهر قادرند تا شهردار را استیضاح، نصب و عزل کنند. چنین اختیاری شهرداری را مجری خط مشی و خواست نمایندگان مردم در شورای شهر می‌کند طوری که باید نسبت به شورا پاسخگو باشد.

از این رو قانون به شوراها اختیارات کافی برای نظارت بر آن چه در بودجه تصویب کرده‌اند را داده است. طبق ماده 3 قانون شوراها نظارت بر حسن اجرای مصوبات شورا و طرح‌های مصوب در امور شهرداری و سایر سازمان‌های خدماتی بر عهده شورای شهر است.

شورای شهر نه تنها بودجه شهری را تصویب می‌کند بلکه تصویب آیین اجرایی بودجه نیز بر عهده شورا نهاده شده است. از این رو ابزارهای لازم برای نظارت در اختیار شورا قرار دارد.

در واقع این وظیفه شورا است تا بررسی کند که تا چه میزان اهداف بودجه محقق شده و چه تأثیری بر زندگی شهری بر جای گذاشته است. شورا پایان هر سال باید گزارشی از عملکرد بودجه به مردم ارائه کند. یعنی مردم می‌توانند از همین طریق بودجه را ردگیری کنند.

خیلی اوقات در عمل و هنگام انجام پروژه‌ها مشکلاتی بروز می‌کند که باعث افزایش بودجه شده یا حتی باعث تاخیر در کار می‌شود (زیرا بودجه کافی موجود نیست). اما مهم است که به دقت بررسی شود که دلایل تأخیر چیست و بودجه چرا محقق نشده؟ دقیقا مشکل چه بوده و راه حل‌ها چیست؟ در این زمینه نظر کارشناسان شهرداری یا مشاوران نیز باید مد نظر قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که بودجه صرف امور خارج از پیش بینی نشده، خودسرانه برداشت نشده و هدر نرفته است و اگر چنین اموری رخ داده مسئول آن کیست.

خدمات شهری به طور مستقیم با کیفیت زندگی مردم ارتباط دارد. از این رو بودجه ریزی صحیح و متناسب با نیازهای شهروندان و نظارت بر حسن اجرای آن ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی ساکنان شهر و سطح رفاه آنان دارد.

«بودجه ریزی صحیح و متناسب با نیازهای شهروندان» را همان «مسئولیت‌پذیری در بودجه» می‌توان تعبیر کرد. وقتی هم وعده‌های سیاسی و هم مطالعات فنی به دقت منطبق با خواسته‌ها و نیازهای واقعی شهروندان باشد، بودجه‌ای مناسب به آن اختصاص داده شود و نظارت شود که بودجه به درستی محقق شده و به اهدافش رسیده است.

هر آن چه شهرداری در زمینه خدمات شهری بخواهد انجام دهد باید در بودجه به آن ردیفی اختصاص داده شده باشد. از این رو آن چه که در بودجه می‌آید (یا نمی‌آید) بسیار مهم است.

به زبان دیگر سند بودجه هر سال شهرداری بازتاب‌دهنده اولویت‌‌های آن سال شهر است. خدماتی چون ایجاد و توسعه معابر درون شهری، فضای سبز، آلودگی هوا و حفاظت از محیط،‌ جمع‌آوری زباله و نظافت معابر، نهرهای عمومی و مجاری آب و فاضلاب، تاسیس فضاهای عمومی مورد نیاز، مراقبت در امور بهداشت ساکنین.

ارتباط شهروند و شورای شهر و رابطه آن با مسئولیت پذیری

اعضای شورای شهر در قبال هر آنچه که در شهرداری می‌گذرد مسئولند و باید در برابر شهروندانی که آنان را برگزیده‌اند پاسخگو باشند.

اعضای شورا را در مقابل وعده‌هایی که داده‌اند به طور مثال احداث پل عابر پیاده و تصمیماتی که برای تحقق آن گرفته‌اند در صورتی می‌توان پاسخگو نگه داشت که شهروندان با دنبال کردن جلسات علنی شوراها بویژه هنگام تصویب بودجه در جریان جزئیات بودجه قرار گرفته، دقیق‌تر بتوانند پرسشگری کنند و از طریق ارتباط با دیگر هم‌محله‌ای‌ها ببینند طرح‌های اجرا شده تا چه حد پاسخگوی نیازهایشان است.

هر چه شهروند آگاه تر باشد پرسشگرتر شده و هر چه شهروند بیشتر پرسش کند مسئول را نیز ناگزیر پاسخگو‌تر می‌کند. اگر مواردی که ذکر شد محقق شود نمایندگان در مقابل پیگیری شهروندانی که آنان را برگزیده‌اند و دوباره بر خواهند گزید مسئولیت‌پذیر شده تا دلیل عملی نشدن وعده‌ها یا وقفه در اجرای آن را برای ساکنین توضیح دهند.

ارتباط مداوم میان شهروندان با مسئولان می‌تواند مدیریت شهری را شفاف‌تر کند؛ برای این کار آنان باید نسبت به جزئیات مربوطه، به خصوص بودجه، آگاه باشند و اگر اطلاعات کافی در در دسترس نبود آن را مطالبه کنند.

بسته به وسعت و جمعیت شهر (یا روستا) راه‌های مختلفی برای ارتباط با شورای شهر وجود دارد. بسیاری از شهرها و روستاهای کشور راه‌های ارتباط با اعضای شوراها را در وب‌سایت شهرداری یا شورای شهر معرفی کرده‌اند.

در مواردی هم شاید لازم باشد تا ساکنین وقتی را برای ارائه موضوع در جلسه رسمی شورا درخواست کنند تا به طور علنی با همه اعضای حاضر مطرح شود.

در شهرهای بزرگ‌تر شاید معدود اعضای شورا امکان آن را نداشته باشند تا با همه درخواست‌کنندگان جلسه حضوری برگزار کرده یا به همه پیام‌ها پاسخ دهند.

از این رو شهرداری‌های مختلف راه حل‌های جایگزینی را برای این موضوع امتحان کرده‌اند. برای مثال در تهران و برخی دیگر از کلان‌شهرهای کشور انجمن‌های شورایاری تشکیل شده تا رابط بین مردم و اعضای شورای شهر باشند.

این انجمن‌ها که از طریق انتخابات در محله‌ها تشکیل می‌شوند مشکلات و نیازهای ساکنین را به شورای شهر منتقل کرده برنامه‌های شورا و شهرداری را برای اهل محل شرح می‌دهند.

همچنین راه‌های متنوعی برای تماس با تک تک نمایندگان پارلمان شهری و احزاب حامی آنان وجود دارد؛ دیدارهای مردمی که معمولا از طریق سایت شوراها اطلاع رسانی می‌شود. همچنین از طریق شبکه‌های اجتماعی شهروندان می‌توانند جلسات شوراها را پیگیری کرده یا با اعضای شوراها تماس گرفته و خواسته‌هایشان را پیگیری کنند.

دست آخر انتخابات موثرترین ابزار برای پاسخگو نگه داشتن اعضای شورای شهر است. انتخابات به مثابه شمشیری است که ساکنین بالای سر آنان قرار داده‌اند. این شهروندان هستند که قرار است هر چهار سال یکبار اعضای شورای شهر را انتخاب کنند. از این رو عملکرد و کارنامه شوراها از سوی مردم می‌تواند مورد قضاوت قرار گیرد.

این شهروندان هستند که می‌توانند در پایان چهار سال فعالیت شورا با رای خویش خود را از شر نماینده بی‌مسئولیت و غیر پاسخگو خلاص کنند. آنان پس از رای دادن هم نباید نمایندگان را به حال خود رها کنند و به صورت پیوسته و مداوم عملکرد آنان را زیر ذره بین داشته باشند.