عملکرد 3 ساله شورای شهر تهران چگونه بود؟

اعتمادآنلاین| «تهران، شهری برای همه»، شعاری که از همان ابتدای روی کار آمدن مدیریت شهری در رأس اهداف و برنامه‌های شهرداری و شورای شهر بود. با این حال درعمل، اگر بخواهیم نگاهی بی‌طرف و عادلانه به تهران داشته باشیم، پایتخت همان شهری نیست که باید برای «همه» باشد. چرا که در زندگی واقعی شهرنشینی ما، نابسامان بودن فضاهای شهری و عدم‌انطباق آنها با نیازها و خواسته‌های آحاد شهروندان، موجب انزوا و طرد بخشی از اقشار آسیب پذیر پایتخت از جمع‌ها و برنامه‌های مختلف و در مقابل، محروم شدن جامعه از توانمندی‌ها و استعداد این افراد در تصمیم گیری‌ها شده است.

به گزارش روزنامه ایران، سال‌هاست موضوع مناسب‌سازی معابر وساختمان‌های شهری از مطالبات بحق معلولان و جانبازان و سالمندان بوده است اما اولین طرح ساماندهی جدی فضاهای شهری در سال 1384 در شورای شهر تهران تصویب شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد در طول بیش از یک دهه گذشته اقدام مؤثر و خاصی در این حوزه صورت نگرفته است. در حقیقت کاستی‌های مدیریت گذشته از جمله عدم برگزاری جلسات ستاد به‌صورت منظم، ابهام در نحوه هزینه کرد بودجه مناسب‌سازی و... باعث شده بود تا در سال 1396 و آغاز عمر شورای پنجم، از نظر میزان پیشرفت ایجاد فضاهای شهری ایمن و مناسب در مراحل ابتدایی کار قرار داشته باشد.

زهرا‌ نژادبهرام، نماینده شورای شهر تهران در کمیته مناسب‌سازی در تشریح شرایط این دوران می‌گوید: واقعاً وضعیت عجیبی بود،ما با وضعیتی آشفته روبه‌رو بودیم که عملاً در آن هیچ کار مثبتی انجام نشده بود. حتی جلسات این کمیته نیز تقریباً یک‌سال بود که تشکیل نمی‌شد، بنابراین اولین کاری که کردیم ملزم کردن مدیران شهرداری برای برگزاری منظم جلسات کمیته مناسب‌سازی بود.

فقدان استانداردسازی برای اجرای مناسب سازی

‌نژادبهرام با بیان اینکه استاندارد خاصی برای اجرای مناسب‌سازی وجود نداشت، می‌گوید: البته یکسری شاخص‌هایی وجود داشت که به تصویب شورایعالی شهرسازی هم رسیده بود ولی، به نظر می‌رسید که این استانداردها باید جزئی‌تر و فنی‌تر شود.

همین امر در نهایت باعث شد تا به گفته وی اولاً کارگروه‌هایی با حضور نمایندگان جامعه معلولان تشکیل و ثانیاً یکسری استاندارد جدید مناسب‌سازی نیز تدوین شود. نژادبهرام همچنین از خلأ آموزشی مدیران در بخش مناسب‌سازی به‌عنوان یکی دیگر از مشکلات پیش روی این کمیته در آن روزها یاد کرده و می‌گوید: حس می‌کردیم که باید پیمانکاران و کارکنان شهرداری و حتی مردم با آموزش‌های درست، نسبت به موضوع مناسب‌سازی حساس شوند.

مثلاً تا آن زمان براساس مصوبات موجود در مورد مناسب سازی، مالکان و پیمانکاران ملزم بودند رمپ و بالابر برای معلولان و افراد کم توان نصب کنند ولی، در عمل بعد از اینکه پایان کار می‌گرفتند بالابرها را جمع و آن فضا را تبدیل به گلخانه یا فضاهایی برای نصب راه پله می‌کردند. در ابتدای کار در عمل بسیاری از پیمانکاران حتی نمی‌دانستند چطور باید اصول مناسب‌سازی را در پروژه هایشان اجرایی کنند. باوجود این، با تلاش اعضای کمیته مناسب‌سازی در همان سال اول - سال 1396- دو ساختمان و دو بوستان و یک معبر مناسب‌سازی شد.

تشکیل کمیته های مناسب سازی در سطح مناطق

نژادبهرام با اشاره به برخی اقدامات در طول این سه سال ادامه می‌دهد: «تشکیل کمیته‌های مناسب‌سازی در سطح مناطق با حضور نمایندگان جامعه معلولان»، «آموزش پیمانکاران با ضوابط مناسب‌سازی در حین انجام پروژه‌های عمرانی و راهنمایی رانندگان خطوط حمل‌ونقل عمومی در سطح شهر برای نحوه مواجهه با مسافران معلول»، «ممانعت از افتتاح پروژه‌های عمرانی فاقد استاندارد‌های لازم از منظر مناسب سازی» و «پیگیری تهیه و انتشار نقشه راهنمای مکان‌های مناسب‌سازی در سایت تهران من» از جمله این اقدامات است.

در سال 1397و در ادامه این مسیر به‌صورت پایلوت مناسب‌سازی یک بوستان، دو ساختمان متعلق به شهرداری و یک محور شهری به ازای هر یک از مناطق 22 گانه (مجموعاً 88 پروژه) در دستور کار کمیته‌های مناسب‌سازی مناطق قرار گرفت. ولی شاید ارزشمندترین اقدام اعضای کمیته مناسب سازی، تلاش برای افزایش بودجه مناسب‌سازی معابر، بوستان‌ها و... بود.

در این راستا در فرایند تصویب بودجه 1398شهرداری تهران در قالب تبصره 38 با مساعدت اعضای شورای پنجم بودجه حوزه مناسب‌سازی نسبت به سال 1397 سه برابر شد.

سال 98 به‌ دنبال همین امر و در همان سال، با توجه به افزایش سه برابری بودجه به ازای هر منطقه 8 پروژه تعریف شد (2بوستان-2محور و 4 ساختمان و مجموعاً 186 پروژه). خوشبختانه این رویه و روند افزایش بودجه در سال 99 نیز ادامه یافته و بودجه مناسب‌سازی جهشی بی‌نظیر را تجربه کرد.

عضو هیأت رئیسه شورا در تشریح بخش بودجه‌ای کمیته مناسب‌سازی می‌گوید: به بیانی با عزمی که اعضای شورا برای حمایت از مناسب‌سازی داشتند نسبت به سال 98، جهشی قریب به 6 برابری را پیدا کرد و از رقم 6/71 میلیارد در سال 98 به 414 میلیارد تومان در سال 99 ارتقا پیدا کرد.

همین افزایش بودجه انگیزه‌ای شد برای اینکه مناسب‌سازی و اصلاح مسیرهای پیاده رو، فضاهای ورزشی، فضاهای فرهنگی و هنری، سراهای محله، پایانه‌ها و ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی، بوستان‌ها و فضای سبز، ساختمان‌های اداری تحت تملک شهرداری تهران و... از جمله اصلی‌ترین پروژه‌هایی باشند که با اعتبارات مشخصی در مناسب‌سازی سال 99 شروع شوند.

تدوین برنامه جامع مناسب سازی فضاهای شهری

نژادبهرام اقدامات صورت گرفته در حوزه مناسب‌سازی در سه سال گذشته را به دو بخش مصوبات و بخش‌های نظارتی و بخش‌های اجرایی تقسیم‌بندی کرده و می‌گوید: در بخش مصوبات و نظارت ستادی، ابلاغ شیوه نامه و چک لیست‌های نظارتی مناسب سازی، درج آیتم مناسب‌سازی در چک لیست تحویل موقت پروژه‌های عمرانی، اخذ تأییدیه استاندارد سازمان استاندارد ایران برای ضوابط طراحی و اجرای مناسب‌سازی ساختمان‌ها و فضاهای عمومی برای افراد دارای معلولیت و تلاش برای بارگذاری اماکن مناسب‌سازی شده در سامانه اطلاعات مکانی و ارائه اطلاعات در قالب اپلیکیشن رایا (درج اطلاعات مربوط به ایستگاه‌های مترو، بی‌آرتی و بوستان‌ها)، تدوین برنامه جامع مناسب‌سازی فضاهای شهری (رصد وضعیت موجود پیاده‌روها در معابر بالای 12 متر و بزرگراهی/ تهیه مدل نرم افزاری اولویت‌بندی معابر از طریق شاخص‌هایی چون حجم تردد، کانون‌های جذب سفر، سلسله مراتب شبکه سواره رو، مکان و فضاهای مورد استفاده گروه هدف و برنامه‌ریزی و طراحی شبکه همپیوند مناسب اقشار خاص شهر تهران) به‌عنوان بخشی از اصلی‌ترین اقدامات این حوزه اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه در حوزه اجرایی به نظر می‌رسد لیست اقدامات شهرداری طویل‌تر بوده باشد، می‌گوید: خرید و تجهیز مبلمان شهری توانیابان برای پارک‌های مناسب‌سازی شده، رفع دستک‌های یو شکل در معابر و ورودی‌های بوستان‌ها، راه‌اندازی کمپین اسنپی «با شما در حرکتیم» با کد تخفیف 20 درصدی برای استفاده کاربران معلول در سفرهای اسنپ، خدمات‌رسانی به جانبازان و معلولان توسط سامانه جانبازان و معلولان شرکت واحد اتوبوسرانی، بهسازی و مناسب‌سازی 500 کیلومتر از پیاده‌روهای شهر تهران به همراه بوستان‌ها، ساختمان و اماکن متعلق به شهرداری در آن محور از جمله مهم‌ترین اقدامات بود.

انتخاب مشاوران معلول برای معاونان شهرداری تهران

ستاد مناسب‌سازی فضاهای شهری در طول مدت فعالیت‌های اخیر خود بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های متعددی را تدوین و ابلاغ کرده که در نوع خود بی‌سابقه است. مصوباتی که نماینده شورا در کمیته مناسب‌سازی با اشاره به تعدادی از آنها می‌گوید: بخشنامه ممنوعیت افتتاح کلیه پروژه‌های عمرانی شهرداری تهران بدون رعایت ضوابط مناسب‌سازی از سوی شهردار تهران، تدوین و ابلاغ شیوه نامه و چک لیست‌های نظارتی مناسب‌سازی ساختمان‌ها، بوستان‌ها و معابر، برگزاری دوره‌های آموزشی ضوابط مناسب‌سازی برای معلولان و مدیران و کارشناسان شهرداری، مکاتبه و ارسال ضوابط، معرفی نماینده و پیگیری مناسب‌سازی ساختمان‌های اداری و تجمعی شهر تهران با وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مستقل، هماهنگی با سازمان نظام مهندسی برای بارگذاری شیوه نامه‌ها و چک لیست‌های مناسب‌سازی در پرتال سازمان، گنجاندن آیتم‌های کنترلی جهت ضوابط مناسب‌سازی در مراحل سفت کاری، نازک کاری و پایان در فرایند سیستمی شدن گزارش مهندسان ناظر و بالاخره تدوین دستورالعمل کمیته‌های مناسب‌سازی و برگزاری جلسات آن در سطح مناطق 22 گانه از جمله آنهاست. وی می‌افزاید: همچنین در این دوره، یکی از اقدامات مهم کمیته مناسب‌سازی که اتفاقاً برای نخستین بار صورت می‌گرفت، انتخاب مشاوران معلول برای معاونان شهرداری تهران (خدمات شهری و محیط زیست، حمل‌ونقل و ترافیک، فنی و عمرانی) جهت کمک فکری و رصد کیفیت مناسب‌سازی پروژه‌های در دست انجام بود که تاکنون نتایج بسیار خوبی را به همراه داشته است. تبیین استانداردهای مناسب‌سازی نیز به‌زعم این عضو شورای‌شهر پنجم از دیگر اقدامات مهم کمیته مناسب‌سازی است. او می‌گوید: در این کمیته موفق به اخذ تأییدیه از سازمان استاندارد ایران در خصوص «طراحی و اجرای مناسب‌سازی ساختمان‌ها و فضاهای عمومی برای افراد دارای معلولیت» شدیم که در نوع خود می‌توان از آن به‌عنوان سندی تاریخی یاد کرد.

استفاده رایگان از حمل و نقل عمومی برای معلولان

نژادبهرام با اشاره به تصویب طرحی که می‌تواند سند راهی برای مدیریت شهری در امر مناسب‌سازی باشد، می‌گوید: در طول این دوره موفق شدیم با حمایت همکارانم طرح حمایت از حقوق معلولان در شورا را تصویب کنیم؛ پیش‌بینی جایگاه ویژه برای معلولان در سالن‌های سینما، ساخت سالن ورزشی ویژه افراد دارای معلولیت در هر یک از مناطق 22 گانه، تجهیز پارک‌های عمومی به تجهیزات ورزشی افراد دارای معلولیت، تجهیزسامانه‌های حمل‌ونقل عمومی به سیستم اطلاع‌رسانی صوتی، تصویری و نوشتاری بر پایه خط بریل، آموزش مستمر کارکنان جهت خدمات‌رسانی به افراد دارای معلولیت، استفاده رایگان از حمل‌ونقل عمومی برای افراد دارای معلولیت، تخفیف 20 درصدی برای مراجعان دارای معلولیت به درمانگاه‌های تحت اختیار شهرداری تهران، عدم بهره‌برداری از پروژه‌های عمرانی فاقد استانداردهای مناسب‌سازی و صدور پروانه احداث و بازسازی و گواهی پایان کار برای ساختمان‌ها و اماکن مشروط به رعایت ضوابط و استانداردهای مناسب‌سازی و... از جمله چکیده‌ای از مصوبات این طرح است.