مجسمه‌های شیران میدان حرّ به دو روایت؛
عاقبت 85 سال نگهبانی
میدان مرد اژدهاکش را همه به یاد دارند از مادر و پدربزرگ‌های‌مان تا به امروز، میدانی که یادآور جنگ و پادگان است. این مجسمه‌ها را که «غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ» در سال 1315 ساخته و نصب کرده است، پیروزی گرشاسب به عنوان نخستین اژدهاکش ایرانی بر اژدهای غول‌پیکر را نشان می‌دهد.
اعتمادآنلاین| میدان مرد اژدهاکش را همه به یاد دارند از مادر و پدربزرگ‌های‌مان تا به امروز، میدانی که یادآور جنگ و پادگان است.
به گزارش روزنامه اعتماد، میدانی قدیمی که زمانی غربی‌ترین نقطه تهران بوده و نخستین میدان اسب دوانی شهر تهران .میدان حر یا همان باغ شاه قدیم که روزگاری تفرجگاه ناصرالدین شاه بوده و امروز پادگان حر و دانشگاه جنگ است. اما آنچه این میدان را در ذهن مردم تهران ثبت کرده مجسمه میدان است؛ مجسمه‌ای که از معدود مجسمه‌هایی است که پس از انقلاب به زیر کشیده نشد و در میانه میدان ماند.
این مجسمه را غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ با کمک پسرخاله 15ساله‌اش «میرحسن ارژنگ‌نژاد» ساخته و در سال 1315 در میدان باغشاه نصب شده است.
این مجسمه که پیروزی گرشاسب به عنوان نخستین اژدهاکش ایرانی بر اژدهای غول‌پیکر را نشان می‌دهد، نمادی از غلبه عقل و دانش بر جهالت و خیر بر شر است. شیرهای خشمگین به هم پیوسته با زنجیرهای قطور در مقابل گرشاسب نیز نماد حفاظت و امنیت است.
هرچند که بعدها شیرهای مسی تبدیل به شیرهای پلاستیکی می‌شوند. مجسمه انوشیروان دادگر در کاخ دادگستری هم یکی دیگر از مجسمه‌های رحیم‌زاده ارژنگ در تهران است.
مدتی است پس از فراموشی این میدان، موضوع شیرهای میدان و تخریب آنها، از سوی فعالان میراث فرهنگی و اعضای شورای شهر پیگیری می‌شود، شیرهایی که مدیران شهری می‌گویند ارزش میراثی ندارد. به گفته برزین ضرغامی؛ مدیرعامل سازمان زیباسازی، مجسمه‌های اصلی در زمان‌های دور و شاید اوایل انقلاب به سرنوشتی نامشخص دچار شده‌اند و شیرهای امروز که جنس‌شان از فایبرگلاس است از دهه 80 در میدان نصب شده و ثبت ملی نیست و تنها مجسمه اصلی ثبت ملی است.
شاپور دیوسالار، معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران هم توضیح می‌دهد که قرار گرفتن این تندیس‌ها در معرض فعل و انفعالات جوی و جنس نه چندان پایدار فایبرگلاس به‌کاررفته در بدنه این آثار، باعث شده شکل نامناسبی ایجاد شود و چهره‌ای زشت و زننده به این اثر ملی بدهد؛ بر همین مبنا و با توجه به وظیفه سازمان زیباسازی که متولی مرمت و تولید حجم و مجسمه در سراسر شهر است، بنا بر این شد که این چند مجسمه مرمت شوند.
حجت نظری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران در این رابطه گفته است: این شیرها دهه‌هاست در اطراف میدان حر قرار گرفته و در عکس‌ها و تصاویر مربوط به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب نیز این شیرها در اطراف میدان قرار دارد، از این‌رو گرچه پیکره نبرد گرشاسب با اژدها به شماره 1443 ثبت شده، اما محیط پیرامون آن نیز باید تابع مقررات مربوط به حریم آثار تاریخی باشد.
او گفته در صورتی که هرگونه تقصیر و کوتاهی در این زمینه محرز شود با عاملان آن برخورد خواهد شد.
فعالان حوزه میراث فرهنگی می‌گویند: شیرهای تخریب‌شده، سال 84 توسط همان استادکاری که در ساخت مجسمه‌های میدان نقش داشت، زنده‌سازی شد و حالا بار دیگر به انگیزه جایگزین کردن شیرهایی با شکلی بهتر، تخریب شده است.
محمدابراهیم لاریجانی که در زمان اضافه شدن مجسمه‌های شیر به میدان حر، مسوولیت اداره زیباسازی شهرداری منطقه 11 را داشت، نیز درخصوص ارزشمند بودن این شیرها به ایسنا گفته است که این شیرها هنر دست استاد میرحسن ارژنگ، پسرخاله مرحوم غلامرضا رحیم‌زاده ارژنگ بوده که با همکاری یکدیگر پیکر نبرد گرشاسب و اژدها را در میدان باغشاه (حر) ساختند که اتفاقا ارزش هنری داشت و در تخریب آن اشتباه کرده‌اند. اما برزین ضرغامی نظر دیگری دارد.
او گفته است که این مجسمه‌ها بر اساس همان شیرهای قدیمی از طریق تکنیک قالب‌گیری از جنس فایبرگلاس ساخته و داخل آن برای استحکام بیشتر با بتن پر شده بود. البته به نظر می‌رسد همین امر (بتنی بودن داخل فایبرگلاس) باعث شده که بعد از 18 سال آسیب جدی ببینند به‌طوری که قابل مرمت نباشند.
مجسمه‌های این 4 شیر به گونه‌ای آسیب دیده و در شرایطی بود که سازمان زیباسازی ناگزیر به مرمت اساسی بود، به دلیل وسعت شکستگی و آسیب‌دیدگی، بررسی‌های لازم توسط یک تیم متخصص در زمان کافی انجام شد. مشورت‌های مختلفی با افراد متخصص و هنرمندان مجسمه‌ساز مجرب صورت گرفت که نحوه این مرمت به بهترین شکل ممکن انتخاب شود.
به گفته ضرغامی، بر اساس بازدیدها و کارشناسی‌های انجام شده این چهار مجسمه قابل استفاده و ترمیم تشخیص داده نشدند و طبق نظریه کارشناسی قرار شد که این 4 تا مجسمه از نو تولید شود که در بدو امر باز تولید یکی از آنها شروع شده است.
ضرغامی با تاکید بر اینکه تکنیک در نظر گرفته‌شده برای تولید مجدد این مجسمه‌ها همان تکنیک قالب‌گیری است که در نیمه دهه 80 برای ساخت مجدد شیرها استفاده شده بود، ادامه می‌دهد: تکنیک قالب‌گیری از روی نسخه اصلی برای ساخت مجدد مجسمه‌ها مورد تاکید کارشناسان و مجسمه‌سازان قرار گرفت بنابراین مجددا قالب‌گیری از روی یکی از این نسخه‌هایی که سلامت بیشتری داشتند توسط تیم مرمت‌کننده در دستور کار قرار گرفته است.
با توجه به نظر کارشناسی و اینکه جنس مجسمه اصلی گرشاسپ و اژدها هم از بتن هست تصمیم گرفته شده که مجسمه‌های شیرها هم در تولید جدیدشان از بتن اجرا شوند تا علاوه بر ایجاد همگونی و هماهنگی بین مصالح مجسمه اصلی و مجسمه شیرها، طول عمر مجسمه شیرها هم افزایش یافته و در برابر فرسایش مقاوم‌تر باشند.
ضرغامی برای رفع نگرانی علاقه‌مندان به هنر مجسمه‌سازی و میراث معنوی کشور تاکید می‌کند: فرآیند کارشناسی و مرمت مجسمه شیرها با دقت و زیرنظر کارشناسان مجرب بوده و هیچ‌گونه تصمیم‌گیری غیرکارشناسی و غیرحرفه‌ای در این امر دخالت نداشته است.
دیدگاه تان را بنویسید