ناقوس‌های شکسته باروک در عمارت ویران آرکو

اعتمادآنلاین| محسن ثقفی - اجرای آثار موسیقی باروک، توسط ارکسترهای متعدد در جهان موسیقی کلاسیک به عنوان یک مساله تخصصی آکادمیک و توانایی حرفه‌ای شناخته می‌شود. ارکسترهایی که حتی سازهای خود را مطابق با سازهای دوره تاریخی مورد نظر انتخاب کرده و سعی در ارائه تفسیری قابل قبول از آثار مورد نظر دارند. ارکستر هایی که حتی در تعداد نوازندگان نیز سعی در تطبیق تاریخی با موازین زیبایی شناسانه دوره باروک دارند. در چنین ارکسترهایی، تمامی تلاش مسئولین برای اجرایی در خور و مناسب به شنوندگانشان است. حتی در انتخاب کوک سازها نیز سعی در تطابق دوره‌ای می‌شود.

البته هستند ارکسترهای معاصری (به معنای استفاده از سازهای جدید و تکامل یافته نسبت به دوره باروک) که آثار دوره باروک را اجرا می‌کنند. در این ارکسترها نیز حداکثر تلاش برای ارائه تفسیری قابل قبول و صد البته با در نظر گرفتن موازین استاندارد همچون کوک و رعایت ریتم و متر و بالانس صوتی انجام می‌دهند. بدین معنی که ارکستر صدای ناکوک نمی‌دهد و نوازندگان با شروع‌هایی به موقع و همزمان، آثار را قابل قبول و به اصطلاح تمیز اجرا می‌کنند. اجرای ارکسترهای معاصر از آثار دوره باروک یا کلاسیک باید دست‌کم فالش نباشد. نوازندگان در اجرای سر ضرب‌ها و همنوازی باید تابع دست و نظر رهبر باشند و از منیّت و نگاه فرد محور دور بوده و در اختیار تفکر کار گروهی ارکستر باشند. مساله ای در که اجرای مورد نظر این نوشتار به هیچ عنوان رعایت نشد.

بر خلاف رویه معمول خودم، قصد پرداختن به تک تک قطعات را ندارم زیرا که مسائل مترتب بر تمامی قطعات از یک جنس و نوع بودند و سایه سنگین نابلدی در کل طول اجرا به چشم می‌خورد.

ابتدا شرح و توصیف رپرتوار:

ارکستر آرکو در دو بخش به اجرای آثار زیر پرداخت:

1- جرج فردریک هندل؛ ساراباند از سوئیت شماره یازده

2- و کنسرتو گروسو اپوس شش، شماره چهار در چهار موومان

3- توماسو آلبینونی؛ آداجیو در سل مینور

4- هنری پرسل؛ شاکون در سل مینور

آنتراکت

5- یوهان سباستیان باخ؛ کنسرتو شماره سه از مجموعه کنسرتو های براندنبورگ در سه موومان

6- و اِیر از سوئیت ارکسترال

7- آرکانجلو کورلی؛ کنسرتو گروسو اپوس شش، شماره هشت (کریسمس کنسرتو) در پنج موومان

8- شاکون اثر پاخلبل که اجرا نشد

از نکات مهم منفی که در سرتاسر اجرا به چشم می‌خورد میتوان به ناهماهنگی در کوک اشاره کرد، تقریبا در سراسر اجرا، ارکستر و بطور بویژه ویلن اول‌ها ناکوک یا فالش بودند. کنسرت مایستر این ارکستر علی جعفری پویان که در سال‌های دور از نوازندگان باسابقه در اجرای آثار کلاسیک و در ارکسترهای ایرانی محسوب می‌شود، در طی سالهای گذشته با تمرکز قابل تحسینی به اجرای آثار موسیقی پاپ و موسیقی فیلم پرداخته و متاسفانه قابلیت‌های اجرای موسیقی کلاسیک خود را از دست داده است. وی که بنابر وظیفه خود بعنوان کنسرت مایستر باید سرمشق ارکستر باشد، متاسفانه بیشترین میزان فالشی را از خود ارائه داد. بویژه در کنسرتو گروسوها و کنسرتو براندنبورگ که وظیفه اجرای بخشهای تکنوازی را نیز بعهده داشت، حتی از حفظ ریتم و سرعت متناسب با مابقی ارکستر نیز ناتوان بود و در اجرای بخش‌های ارکستری توان کنترل صدای ساز خود را به جهت حفظ کلیت صدا نداشت به نحوی که بالانس گروه ویلن اول به طور کلی غیر از روند مورد انتظار خارج می‌شد و صدای نوازنده‌های پولت آخر به گوش نمی‌رسید.

تعداد بیش از حد نوازندگان برای بزرگتر شدن ارکستر، صدای هارپسیکورد و ارگان را نیز تحت تاثیر قرار داده و عملا بخش باسوکنتینو در اکثر لحظات شنیده نمی‌شد. سایر بخش‌های ارکستر نیز به همین عارضه دچار بودند و سوال بزرگی را به ذهن متبادر میکردند:

رهبر ارکستر (ابراهیم لطفی) که از با سابقه‌ترین نوازندگان و مدرسین ویلن در ایران است چگونه حاضر شده بود به اجرا با چنین کیفیت نازلی مبادرت ورزد؟ آیا وی به صرف دارا بودن جایگاه خوبی در تدریس ویلن در ایران، توان رهبری ارکستر را نیز دارد؟ اصولا چرا وی باید چنین ریسکی را بپذیرد و اعتبار خود را خدشه‌دار کند؟ آیا مهمترین وظیفه رهبر ارکستر، تنظیم نوازندگان در اجرای سرضرب و همزمان، رعایت کوک، و حفظ بالانس ارکستر نیست؟ اگر چنین است و رهبر توانایی رهبری دارد چرا بالانس ارکستر در بدترین شرایط خود قرار داشت به نحوی که نوازندگان گروه ویلن دوم اصلا شنیده نمی‌شدند، باس‌ها چنان قوی می‌نواختند که صداهای میانی، تحت تاثیر منفی قرار گرفته و به گوش نمی‌رسیدند؟

نوازندگان حتی در شروع کنسرتو براندنبورگ و در اجرای آوفتاکت موومان اول همزمان نبوده و آکورد اولیه به بدترین وجه ممکن به گوش می‌رسید و همین روند ناخوشایند تا انتهای اجرا اثر مذکور بر کل اجرا حکم‌فرمایی می‌کرد.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که ارکستر آرکو، بیستم و بیست و یکم ماه گذشته یعنی کمی بیش از یک ماه پیش در همین سالن به اجرای همین برنامه پرداخته بودند و این اجرا سومین کنسرت این گروه با رپرتوار یکسان تلقی می‌شود.