چرا فکر می‌کنیم تربیت فرزندان به تخصص و مهارت نیاز ندارد؟!

اعتمادآنلاین| محمد داوری در یادداشتی به بررسی مواردی در مورد تربیت کودک و نوجوان امروزی پرداخت و نوشت: در بحث تربیت کودک و نوجوان هم از دید محتوا و هم از نظر روش نسخه واحدی وجود ندارد، تربیت موضوع پیچیده‌ای است چون انسان موجود پیچیده‌ای است، درنتیجه برای تربیت هر فرد در هر مقطع از زندگی‌اش نسخه جداگانه‌ای لازم است. این یک قاعده کلی است که پیش از تنظیم هر نسخه باید درنظر داشته باشیم و چند اصل شناخته شده وجود دارند، که هر پدر و مادری لازم است برنامه تربیتی فرزند خود را برپایه این اصول بنا کنند:

چقدر تربیت برای ما مهم است؟!

نخست آنکه بپذیریم تربیت مهم است و برای آن اهمیت و اولویت قائل باشیم. پدران و مادران به همان اندازه که برای موضوع تربیت فرزندان از وقت و پول خود هزینه می‌کنند به آن اهمیت می‌دهند، این یک معیار ارزیابی میزان اهمیت مفهوم تربیت در نظر والدین است.

*مرزهای تربیت و سرکوب کجاست؟!

دوم اینکه بدانیم تربیت چیست؟! تربیت به‌طور خلاصه شناسایی و شکوفایی استعدادها است. باید همواره عملکرد خودمان را برپایه این دو شاخص ارزیابی کنیم، گاهی والدین به جای شکوفاکردن سرکوب می‌کنند، وقتی کودک را از هرگونه جستجو در فضای مجازی بازمی‌داریم، حس کنجکاوی او را سرکوب می‌کنیم، وقتی اجازه نمی‌دهیم گاهی به طور مستقل آزمایش و خطا کند، خلاقیت و اعتماد به نفس او را سرکوب می‌کنیم یا در زمینه پرسش‌های کودکان، گاهی والدین پرسش‌های کودکان را بی‌پاسخ می‌گذارند در حالیکه پاسخ ندادن به کودک از پاسخ غلط دادن بدتر است، وقتی به پرسش‌های کودک پاسخ نمی‌دهیم، روحیه پرسشگریِ او را سرکوب می‌کنیم.

یکی از ابعاد تربیت، تربیت شناختی است در تربیت شناختی فرایندهای فکری را ارتقا می‌دهیم، یعنی پرسشگری‌، جستجوگری، خلاقیت، بحث و گفت‌وگو و دیگر فرایندهای ذهنی را پرورش می‌دهیم که ابزار اصلی موفقیت هستند و اگر مختل بشوند فرزند ما نمی‌تواند از پس چالش‌ها و مسائل زندگی بربیاید.

*چرا فکر می‌کنیم مادر زادی دانش و تخصص تربیت داریم؟!

سوم تربیت کارسخت و البته تخصصی است اما در زمینه تربیت همه مدعی هستند، دست به قلم می‌شوند و خود بسنده هستند، دارا بودن تحصیلات عالیه لزوما به معنای توانمندی در تربیت فرزندان نیست، علوم تربیتی یک شاخه علمی است در مواردی ما با پدران و مادرانی رو به رو می‌شویم که برای مشاوره تربیتی به ما مراجعه می‌کنند اما چنان خود را دارای صلاحیت و دانش تربیت می‌دانند که اصلا به ما با وجود تحصیلات و تجربه سی ساله در این حوزه اجازه نمی‌دهند حرف بزنیم. ما باید بپذیریم که تربیت موضوعی پیچیده و البته تخصصی است. چطور برای دوختن یک لباس به خیاط مراجعه می‌کنیم یا دوره آموزش خیاطی را می‌گذرانیم، آشپزی کردن را با مشورت آغاز می‌کنیم، پس چرا برای تربیت کودکان کتاب نمی‌خوانیم و مشورت نمی‌گیریم؟! بنابراین اگر تربیت موضوع مهم، پیچیده، سخت و تخصصی است لازم است برای تربیت هم مطالعه کنیم و هم مشاوره بگیریم.

*تربیت دیجیتالی و رسانه‌ای از کجا و چگونه آغاز می‌شود؟!

صاحبنظران حوزه تربیت، دانش رسانه و تربیت دیجیتالی را یکی از ابعاد مهم تربیت در دنیای امروز می‌دانند و بر پایه همین نگاه درس تفکر و سواد رسانه‌ای برای پایه دهم دانش‌آموزان درنظر گرفته شده، اما استفاده کودکان از فضای مجازی و دستگاه‌های هوشمند، از کودکی آغاز می‌شود از همین رو لازم است والدین آموزش سواد رسانه را پیش از دبستان شروع کنند. در گام نخست سطح سواد دیجیتال و سواد رسانه خود را بالا ببریم، هم دانش و شناخت خود را از کارایی ابزارهای دیجیتال به‌روز رسانی کنیم، هم مهارت بکارگیری آنها را بیاموزیم و هم با اصول سواد رسانه از تفکر انتقادی و گزینش‌گری و رژیم محتوایی و ساز وکارهای تولید و انتشار محتوا و ترفندهای اقناع و اثرگذاری پیام‌های رسانه‌ای آشنا بشویم تا بتوانیم در جایگاه والدین برخورد هوشمندانه و هدفمندی با فضای مجازی داشته باشیم و آموزه‌های خود را به فرزندان منتقل کنیم. هرچه بیشتر مطالعه کنیم و از متخصصان مشورت بگیریم نگرش درست‌تری به پدیده‌ها پیدا می‌کنیم و نگرش درست، پیش زمینه گزینش درست است.

*چه‌کار کنیم فرزندانمان به حرف ما گوش بدهند؟!

ما باید بتوانیم با کودک و نوجوان خود ارتباط اعتماد ساز برقرار کنیم. کودک و نوجوانی که پدر و مادر خود را دوست نداشته باشد و پدر و مادر را دارای صلاحیت و اعتبار لازم نداند به دیگر سخن آنها را قبول نداشته باشد، به پند و حرف آنها گوش نمی‌دهد، ما بزرگترها ممکن است کسی را دوست نداشته باشیم اما او را متخصص بدانیم و نظر کارشناسی او را بپذیریم اما پذیرش کودکان و نوجوانان بر پایه گرایش عاطفی است. بنابراین باید ثابت کنیم که خیرخواه آنها هستیم و از آنها توانمندتریم.

*برای تربیت دیجیتالی کودکان از لذت‌ها آغاز کنیم یا از تهدیدها؟!

درباره فضای مجازی که چالش فراگیر پدران و مادران امروزی است، بهتر است، پیش از اینکه کودک را با خطرات محتوا و ارتباطات اینترنتی آشنا کنیم، لذت‌ها و مزیت‌های آن را به فرزند خود نشان بدهیم، وقتی محتوای مناسب سرگرمی و آموزشی را برای او فراهم می‌کنیم و او با لذت بهره می‌گیرد اعتماد او به شما جلب می‌شود با خود می‌گوید، پدر یا مادر من خوب تشخیص می‌دهد در این بستر تربیتی کودک پیش قدم می‌شود و خواسته‌هایش را با پدر و مادر مطرح می‌کند.

*کودک را با نوجوان اشتباه نگیریم!

در تمام دنیا با کودکان ارتباط جدی به فراخور دنیای آنها برقرار می‌کنند. دنیای کودک دنیای بازی است، ماهیت بازی شاد و هیجان‌انگیز است بنابراین هرچه هیجان داشته باشد مورد استقبال کودکان است، ما باید به هیجانات مثبت کودکان پاسخ بدهیم. دنیای نوجوانی دنیای منطق، استدلال و البته استقلال است. گاهی ما فراموش می‌کنیم کودک ما به نوجوانی رسیده مثل دوره ابتدایی با آنها برخورد می‌کنیم.

*موعد هشدار و راهنمایی چه زمانی است؟!

برای آشناکردن کودک با تهدیدها پیش از موعد اقدام نکنیم، زمانی دست به کار بشویم که در معرض تهدید است، مانند مواجهه کودک با جسم داغ است تا زمانیکه در معرض آن قرار نگرفته هشدار دادن به او بی‌معناست و اثری ندارد.

راهکارهایی برای مصونیت کودکان و نوجوانان از خشونت، سکس و مواد مخدر

والدین نگران چند موضوع هستند: یکی مسائل جنسی است که در بحث تربیت جنسی فرایندها، اصول و سازوکارهای آن تبیین شده است، دوم مواد مخدر است آموزش مخصوص دارد و دیگری بحث خشونت است که با رده‌‎بندی سنی حل می‌شود.

منبع: انارستان