وقتی رشد اشتغال خبر خوبی نیست/ بحران کمبود بیکار در آمریکا

صبا نوبری- در یک شرایط معمولی، شاید این‌گونه به نظر برسد که رشد اشتغال خبر بسیار خوبی برای سیاستگذاران اقتصادی یک کشور است. اما این روزها کاهش شدید نرخ بیکاری، پس از تورم به یکی از اصلی‌ترین بحران‌های اقتصاد امریکا تبدیل شده است. در حالی که با ایجاد ۵۱۷ هزار شغل، نرخ بیکاری امریکا به پایین‌ترین سطح خود طی نیم قرن گذشته رسیده است؛ اقتصاددانان نگران هستند تحرکات بازار کار، حاکی از بالا بودن انتظارات تورمی جامعه باشد و بانک ‌مرکزی امریکا را در مسیری که برای کنترل تورم پیموده با شکست روبه‌رو سازد. در چنین شرایطی برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند فدرال رزرو سیاست افزایش نرخ بهره خود را با شدت قبل ادامه دهد؛ حتی اگر به قیمت رکود تمام شود. به نظر می‌رسد مقامات دولت امریکا نیز قصد دارند برنامه انقباضی خود را تا زمان کاهش نرخ تورم به محدوده 2درصدی هدف‌گذاری شده ادامه دهند. حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند طی ماه‌های آینده نرخ بهره تا محدوده 5.5درصد هم افزایش یابد. اما در مقابل به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران و بازارهای مالی ظرفیت افزایش بیشتر نرخ بهره پس از یک‌سال صعود مداوم آن را نداشته و انتظار دارند حال که نرخ تورم نزولی شده، فدرال رزرو سیاست‌های انقباضی سختگیرانه  خود  را  کمی تسهیل  کند.

چرا تورم امریکا بالا رفت؟

پس از شیوع کرونا و به دنبال آن کاهش سرعت موتور اقتصاد جهانی، دولت ایالات‌متحده برای تحریک تقاضا با طراحی بسته‌های محرک مالی، حجم بالای نقدینگی را به اقتصاد تزریق کرد. پس از اجرای این سیاست، در ابتدا با بازگشت اقتصاد به مسیر قبلی خود به نظر می‌رسید که همه‌چیز در وضعیت مطلوبی قرار دارد. اما همان‌طور که بسیاری از اقتصاددانان پیش‌بینی می‌کردند؛ رشد نقدینگی درنهایت منجر به افزایش تورمی شد که نه تنها ایالات‌متحده بلکه تقریبا همه کشورهای جهان را درگیر کرد. از طرف دیگر، جنگ روسیه و اوکراین، بحران قیمت انرژی و مواد اولیه، مشکلاتی که از سمت چین و سیاست‌ «کووید صفر» این کشور در زنجیره تامین جهانی به وجود آمد بر این بحران تورمی افزود. چالشی که بایدن و کابینه اقتصادی او از اینکه خطر وقوع آن را دست کم گرفته بودند ابراز تاسف کرده و وعده دادند کنترل تورم، اولویت اصلی دولت در سال 2022 باشد. پس از آن نیز بایدن در جلسه‌ای با «جروم پاول» رییس فدرال رزرو، با تاکید بر استقلال و اختیار تام این نهاد برای کنترل تورم از او خواست تا اقدامات لازم را برای کنترل هر چه سریع‌تر تورم آغاز کند. در چنین شرایطی اقتصاددانان و بازارهای جهانی، منتظر بودند فدرال رزرو با افزایش شدید نرخ بهره و اتخاذ سیاست‌های انقباضی، فرآیند مهار تورم را آغاز کند. اما «جروم پاول»، رییس فدرال رزرو چندان مطابق انتظارها عمل نکرد. او اعلام کرد قصد دارد برای مهار تورم روش «فرود آرام تورمی» را پیاده کند. به ‌طور معمول اتخاذ سیاست‎های انقباضی سختگیرانه پولی برای کنترل تورم به قیمت رکود اقتصادی تمام می‌شود. اما پاول معتقد بود با کاهش اندک اما مداوم نرخ بهره به جای افزایش شدید و ناگهانی آن می‌تواند تورم را بدون وقوع رکود اقتصادی کنترل کند. اعتقادی که در ابتدا بسیاری از اقتصاددانان آن را محکوم به شکست دانسته و معتقد بودند برای کنترل تورم، اقتصاد امریکا راهی جز تن دادن به رکود را پیش روی خود ندارد. اما فدرال رزرو کار خود را آغاز کرد و برای 7 ماه متوالی نرخ بهره را افزایش داد و تا پایان سال 2022 آن را به محدوده 4.25 تا 4.5درصد رساند. هر چند در ابتدای مسیر تغییری در روند تورم مشاهده نشد اما پس از مدتی نرخ تورم روند نزولی خود را آغاز کرد و درنهایت از 9.1درصد در اواسط سال 2022 به 6.5درصد در پایان سال رسید.

فدرال رزرو  سیاست انقباضی خود را در سال 2023 نیز ادامه داد اما از کمی از شدت آن کاست. این نهاد برای نخستین‌بار در سال جدید با افزایش 0.25واحد درصدی نرخ بهره آن را به محدوده 4.5 تا  4.75درصد  رساند که کمترین میزان در یک‌سال گذشته است. تصمیمی که امیدها را نسبت به کنترل  تورم  امریکا  بیشتر کرده  است.

رکود اتفاق می‌افتد؟

هر چند مشاهدات نشان می‌دهد که بانک ‌مرکزی امریکا در هدف خود که کاهش تورم بود با موفقیت عمل کرده؛ اما همچنان یک خطر اقتصاد امریکا را تهدید می‌کند و آن رکود است. به ‌طور معمول اتخاذ سیاست‌های انقباضی در اقتصاد منجر به رکود می‌شود. در امریکا نیز با اینکه برخی شاخص‌های تولیدی و میزان هزینه‌کرد خانوار طی ماه‌های گذشته کاهشی بوده اما هنوز یک علامت سوال بزرگ برای اینکه بتوان گفت اقتصاد این کشور دچار رکود شده وجود دارد و آن نرخ بیکاری است. افزایش نرخ بیکاری به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی ظهور رکود در یک اقتصاد شناخته می‌شود. به‌رغم تعدیل نیروی گسترده برخی شرکت‌های بزرگ فناوری در سال گذشته که نگرانی‌های بسیاری را نیز برانگیخت؛ براساس آخرین آمارها نرخ بیکاری در ژانویه 2023، با ثبت 3.4درصد به پایین‌ترین میزان خود طی 50 سال گذشته رسیده است. موضوعی که «جنت یلن»، وزیر خزانه‌داری امریکا نیز در گفت‌وگو با ABC به آن اشاره کرد و گفت: «در شرایطی که 500 هزار شغل ایجاد شده و نرخ بیکاری به پایین‌ترین سطح خود طی 50 سال گذشته رسیده؛ نمی‌توان گفت اقتصاد دچار رکود شده است. آنچه من می‌بینم کاهش قابل توجه تورم در شرایطی است که اقتصاد همچنان قوی باقی مانده است.» اما او باز هم تاکید کرده که تورم همچنان اولویت اول دولت بایدن است و برای کنترل آن اقدامات لازم را عملی خواهد کرد. کاهش نرخ بیکاری در امریکا، واکنش رییس‌جمهور این کشور را نیز به دنبال داشت. جو بایدن در این رابطه تاکید کرد: «کاهش نرخ بیکاری خبر بسیار خوبی است و نشان می‌دهد جمهوری‌خواهان در زمینه پیش‌بینی تورم بالا به همراه رکود اقتصادی و کاهش نرخ اشتغال اشتباه می‌کردند.» اما همه‌ چیز را نمی‌توان به دعواهای حزبی تقلیل داد. کاهش شدید نرخ بیکاری و ایجاد نیم میلیون شغل در اقتصاد امریکا، آن هم در شرایطی که فدرال رزرو تمام تلاش خود را برای کاهش تورم و خنک‌کردن اقتصاد به کار بسته نشان می‌دهد سیاستگذار پولی هنوز  راه  طولانی تا رسیدن به تورم 2 درصدی  هدف‌گذاری شده  دارد.

کاهش بیکاران خوشحال‌کننده یا نگران‌کننده؟

شاید به نظر برسد کاهش تورم بدون آسیب به بخش اشتغال اتفاق بسیار خوبی است. اما آن‌طور که اقتصاددانان داده‌ها را تحلیل می‌کنند؛ این موضوع نشان می‌دهد هنوز انتظارات تورمی در بازار کار، به عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد کنترل نشده است. کاهش نرخ بیکاری شرکت‌ها را با بحران نیروی کار مواجه کرده و موجی از افزایش دستمزدها را برای رقابت بر سر نگه داشتن کارگران و کارمندان به دنبال خواهد داشت که می‌تواند تورم را دوباره در مدار افزایشی قرار دهد. در چنین شرایطی اگر به امید روند نزولی تورم، سیاست‌های انقباضی نیز کمتر شوند این بحران شدیدتر خواهد شد.

 موضوعی که «لری سامرز»، اقتصاددان و از وزرای سابق خزانه‌داری امریکا نیز در گفت‌وگو با نیویورک پست به آن اشاره کرده و می‌گوید: «اینکه تصور کنیم وضعیت اقتصادی سامان یافته، ساده‌انگارانه‌ است. در سال 2022، شاخص‌های تورمی ما بسیار بالا بودند و با اینکه امروز کاهشی شدند اما همچنان می‌توانند خطرآفرین باشند. آنچه فدرال رزرو باید بداند این است که فرآیند کنترل تورم همچنان ادامه دارد و نباید از اجرای سیاست‌های انقباضی خود دست بردارد.» سامرز معتقد است فدرال رزرو به هیچ عنوان نباید از هدف‌گذاری 2درصدی تورمی خود کوتاه بیاید؛ حتی اگر به قیمت افزایش نرخ بیکاری تمام شود. او می‌گوید: «اگر اجازه دهیم تورم افزایش یابد و انتظارات در همین محدوده مستحکم شوند؛ آن زمان باید به زندگی با سطوح بالای تورمی عادت کنیم.»

به نظر می‌رسد رییس فدرال رزرو نیز نسبت به این خطر آگاه است. پاول در آخرین سخنرانی خود درباره افزایش نرخ بهره و کنترل تورم گفت: «بازار کار به شکل غیرمنتظره‌ای قوی مانده و نشان می‌دهد که ما باید در آینده نیز به افزایش نرخ بهره ادامه دهیم. ما آماده هرگونه غافلگیری دیگری هم هستیم.» پاول همچنین تاکید کرده که ایجاد 517 هزار شغل در اقتصاد امریکا، فدرال رزرو را مجبور می‌کند تا نرخ بهره را تا محدوده 5 الی 5.25درصد نیز بالا ببرد. اظهاراتی که سرمایه‌گذاران و فعالان بازارهای مالی را به‌شدت دلسرد کرده است زیرا پس از کاهش تورم، آنها انتظار داشتند فدرال رزرو کمی از شدت سیاست‌های سختگیرانه خود بکاهد. حال که رییس بانک‌ مرکزی امریکا نشان داده در مبارزه با تورم جدی است و از رکود و بیکاری هم نمی‌ترسد؛ باید منتظر ماند و دید واکنش بازارها به این تصمیم چه خواهد بود. برخی کارشناسان معتقدند ادامه این روند شاخص ارز امریکا را کاهشی خواهد کرد و بر سایر بازارها نیز اثر خواهد گذاشت و نسبت به عواقب آن هشدار می‌دهند. با این حال داده‌های امروز اقتصاد امریکا و واکنش سیاستگذاران در این کشور نشان می‌دهد هنوز نمی‌توان با اطمینان اعلام کرد که معضل تورم و رکود به‌طور کامل حل شده و بازارها و سرمایه‌گذاران همچنان باید منتظر اتخاد سیاست‌های تهاجمی فدرال رزرو برای مقابله با تورم باشند.