احیای روابط تهران ریاض نقطه شروع تنش‌زدایی میان ایران و آمریکاست

علی اصغر زرگر، کارشناس مسائل اقتصاد سیاسی  در خصوص چالش های پیش روی پرونده هسته ای ایران اظهار داشت: در رابطه با اختلافات و تنش ها میان ایران و آمریکا پیچیدگی ها بسیار است. از سویی اختلافات سیاسی وجود دارد و گفته می شود ما با آمریکا رابطه رسمی نداریم و صحبت ها با واسطه انجام می شود.

 

به گزارش شفقنا، بخش هایی از گفت و گوی زرگر را در ادامه می خوانید:

• دوم اینکه تحریم های متعددی از سوی آمریکا علیه ایران وضع شده است. در هر دو کشور ایران و آمریکا اجماع نظری در خصوص مذاکرات هسته ای وجود ندارد، از این رو مذاکرات در هاله ای از ابهام قرار گرفته است و اخبار منتشر شده حدس و گمان و شایعاتی است که عمدتا توسط طرفین تکذیب می شود.
• آنچه مورد توجه است این مساله خواهد بود که طرفین تماس ها را تکذیب نمی کنند و می گویند که تماس هایی وجود دارد ولی این نکته که آیا توافق انجام شده است یا نه؟! این نکته محل سوال است. بنابراین هر خبری مبنی بر توافق و متن توافق و مفاد توافق توسط طرفین تکذیب می شود.
• به نظر می رسد طرفین در حال حاضر روی مسائل مورد تفاهم صحبت می کنند حال چه تفاهم باشد چه توافق هر دو صورت مطلوب است. اینطور نیست که توافق منفی باشد بلکه بهبود روابط بین ایران و غرب نقطه عطف مثبتی است و می تواند پیش درآمدی بر توافقات آینده باشد اما اینکه چه نوع توافق و تفاهمی داریم و چرا هر دو نوع مطلوب هستند، در این زمینه باید از عواملی نام برد.
• تغییرات عمده ای در رویکرد سیاست خارجی ایران در رابطه با منطقه و تنش زدایی منطقه ای بوجود آمده است مثلا روابط با عربستان و توافقاتی که در حال انجام است یا پادرمیانی قطر، عراق و عمان برای ایجاد روابط با مصر همه اینطور نشان می دهد که ایران در روابط خارجی خود تجدید نظر کرده است. بخصوص در رابطه با تنش زدایی در حوزه خلیج فارس و منطقه خاورمیانه.
• علاوه بر این مسائل عالی ترین مقام تصمیم گیر در ایران اعلام کرده است که کشور باید با حفظ زیرساخت ها با آژانس بین المللی هسته ای همکاری لازم را داشته باشد. از این رو در خصوص پرونده هسته ای ایران مانعی بر سر راه توافق وجود ندارد.
• نهایتا ایران با ساخت بمب هسته ای به طور کلی مخالف است و این ماجرا منتفی است. این ها نشان دهنده موضع مثبت ایران در رابطه با مسائل هسته ای است. با سیاست خارجی منطقه ای ایران نیز نشانه های عملی بروز پیدا کرده است.
• آمریکایی ها و غربی ها نیز مسائل خاص خود را دارند. بایدن در آمریکا به زودی درگیر چالش های انتخاباتی خود خواهد شد. در اروپا هم اروپاییان درگیر رابطه مساله اوکراین و روسیه هستند. همچنین آمریکایی ها درگیر محدود کردن قدرت چین هستند؛ لذا نظر آن ها هم بر این است که هر چه تنش در خاورمیانه کمتر باشد به نفع همه خواهد بود و همه از همه جوانب از این ماجرا سود می برند.
• آمریکا در حال حاضر به دنبال تنش زایی بیشتر با ایران نیست، دلش می خواهد منطقه آرام باشد و با توجه به بحرانی که در اروپا جریان دارد، جریان انرژی از خاورمیانه جاری باشد و منطقه از هر گونه تنشی دور باشد. در چنین فضایی تلاشی دو جانبه برای تنش زدایی در منطقه بوجود آمده است.
• این مناسبت موجب شده است آمریکایی ها به دنبال تفاهم با ایران باشند و اتفاقی رخ بدهد که خواسته ایران هم همین است اما در این مرحله هر گونه توافقی باید به امضای کنگره آمریکا و تصویب سنا برسد و در حال حاضر گروه هایی در این کشور وجود دارند که با برگشت برجام موافقت کلی ندارند. بایدن می تواند از قدرت حاکمیتی خود استفاده کند و به تفاهماتی با ایران برسد و چه به صورت نوشته و چه نانوشته تفاهمی برقرار شود.
• این وضعیت می تواند مشروط به این باشد که آمریکا از تبلیغ سو علیه ایران دست بردارد و به نوعی از دور زدن تحریم ها توسط ایران چشم پوشی کنند. همچنین آزاد شدن پول های بلوکه شده ایران در دستور کار باشد و آمریکایی ها از افزودن تحریم ها دست بردارند.
• ایران نیز می تواند مثلا توافق کند که تغییراتی در غنی سازی خود داشته باشد. تنش زدایی در منطقه در دستور کار کشور قرار بگیرد. چنین تفاهماتی شدنی است و احتمالا پشت پرده چنین تفاهماتی جریان دارد.
• اما با وجود اینکه چنین گفت و گو هایی با وساطتت کشورهایی نظیر عمان، قطر و عراق جریان دارد، تفاهم هنوز هم در هاله ای از ابهام قرار دارد. گویی طرفین هنوز مطمئن نیستند و از این رو اخباری که در رسانه ها منتشر می شود تکذیب می شود.
• شاید در کوتاه مدت توافقی به امضا نرسد ولی تفاهم هایی بوجود می آید چون آمد و رفت در دنیای دیپلماسی بیشتر بر اساس تفاهمات است. با یک سری مذاکرات دیپلماتیک بدون اینکه متن گفت و گو ها تنظیم شود طرفین به تفاهماتی می رسند و در ادامه این دستآورد های دیپلماتیک اعلام و رسانه ای می شود.
• امروز ایران رسما اعلام کرده که در مسیر تعاملی مثبت و عملی با آژانس قرار دارد و با آژانس بین المللی انرژی اتمی هماهنگ خواهد بود و با توافقات و مذاکرات موافقتی نخواهد داشت.
• گاهی اوقات منافع آمریکایی ها در منطقه با ایجاد تنش هم سو می شود تا سلاح بفروشند و منابع مناطق را از آن خود کنند و به جایگاه خود استحکام ببخشند و به طرف ضربه بزنند. گاهی اوقات منافعشان در این است که تنش زدایی کنند.
• در حال حاضر با توجه به درگیری غربی ها با روسیه در اروپا و با توجه به اینکه نظر آن ها محدود کردن قدرت چین در آسیای جنوب شرقی است و می خواهند حضور بیشتری در آن مناطق داشته باشند از این رو این منافع ایجاب می کند تنش کمتری در خاورمیانه داشته باشند.
• امروز آمریکا درصدد ایجاد اطمینان برای غرب است تا بدانند که خواهند توانست با اطمینان و بدون تنش از انرژی منطقه خاورمیانه بهره ببرند. بر این اساس اروپا و آمریکا نیازی به دخالت بیشتر در منطقه نمی بینند.
• معادله دیگری نیز وجود دارد که معادله ای بسیار ساده است. نمی توان با دوستان آمریکا در منطقه دوست بود ولی با دوست و حامی آن ها یعنی آمریکا دشمنی ورزید. کشور هایی نظیر عربستان سعودی و مصر از جمله دوستان آمریکا در منطقه هستند.
• ایران باید خواه ناخواه کمی از دشمنی خود با آمریکا بکاهد و نشان بدهد که نمی خواهد منافع آن ها را در منطقه به خطر بیاندازد. این مسائل مثل حلقه های زنجیر به هم پیوسته اند. اگر بگوییم رابطه ایران با عربستان نقطه شروع این تنش زدایی است درست خواهد بود همچنین اگر بگوییم عربستان پیش آمده تا این کار را انجام بدهد آن هم درست خواهد بود.
• حتی برعکس می توان گفت آمریکایی ها موجب ایجاد ارتباط خوبی بین ایران و عربستان شده اند. همه این فرضیات درست است چون آمریکا و متحدان منطقه ای اش سیاست های مشترکی را دنبال می کنند. اما به طور کلی باید گفت ایران و آمریکا هنوز به نتیجه ای قطعی نرسیده اند و تنها تفاهماتی کلی در جریان است. این تفاهمات هم اکنون عملا خود را در منطقه و در سیاست های ایران و آمریکا نشان می دهد.
• روسیه کشوری است که انبار تسلیحات شناخته می شود. روسیه چه از نظر سلاح های سبک و چه سلاح های سنگین و نیروهای ضربتی وسلاح های هسته ای در جهان شاخص است. روسیه از نظر تکنولوژی نظامی در سطح بالایی قرار دارد. اگر بین ایران و روسیه تبادلاتی تسلیحاتی وجود داشته باشد شاید این داد و ستد در راستای وعده روسیه برای تحویل یک اسکاتران میگ 29 به ایران بدهند یا هواپیماهای پیشرفته خود را در اختیار ایران بگذارند. ایران هم یک سری تبادلات تسلیحاتی با روسیه داشته باشد.
• در اخبار آمده است که گفته شده ایران نباید موشک های بالستیک پیشرفته خود را به روسیه بدهد. اینجا هم رفت و برگشتی در خبر ها وجود دارد و برخی از آنچه منتشر شده تکذیب شده است. اگر تفاهم سیاسی بین ایران و غرب به وجود بیاید بی شک محدود کننده این روابط تسلیحاتی بین ایران و روسیه خواهد بود.
• این امکان وجود دارد که با کنار آمدن آمریکا با ایران، روسیه هم سعی کند با اوکراین کنار بیاید. در مجموع به نظر می رسد جنگ اوکراین هم در حال نزدیک شدن به روز های پایانی است. چون شاهد ایجاد تعادل در بین نیروهای تهاجمی روسیه و نیروهای تهاجمی اوکراین هستیم. اگر بحران اوکراین به مرحله تعادل برسد فضا برای مذاکره و خاتمه دادن به جنگ مساعد خواهد شد.