خرمشهر؛ نماد ایستادگی یک ملت

اعتمادآنلاین- وقتی جنگ ناخواسته هشت‌ساله بر مردم ایران تحمیل شد، هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که ملت ما بتواند از پس این تهاجم همه‌جانبه دشمن برآید و شکست و عقب‌نشینی را بر مهاجمان عراقی تحمیل کند. از نظر عراقی‌ها، حمله به ایران در بهترین شرایط سیاسی جهان و منطقه رخ داد و طبعا طرف شکست‌خورده جنگ نمی‌توانست جز جمهوری اسلامی باشد. طارق عزیز در همان ابتدای جنگ در سخنانی راجع به ایران گفته بود: «کشوری که فاقد دوست و متحدی در میان ابرقدرت‌ها است، ارتش قدرتمندی ندارد و در درون حکومتش اختلافات شدید سیاسی وجود دارد، محکوم به شکست است.» به ظاهر این تحلیل اگر بسنده کنیم، سخن چندان نسنجیده‌ای نیست.

ما با انقلاب، حمایت امریکا و متحدان منطقه‌ای این کشور را از دست‌داده بودیم بدون آنکه به سوی ابرقدرتی دیگر مانند شوروی برویم زیرا با آن کشور هم اختلاف ایدئولوژیک داشتیم و هم بر سر افغانستان، اختلاف منافع. از طرفی عراق قبل از شروع جنگ و در زمان شاه، یکی از قدرت‌های بزرگ نظامی در خاورمیانه بود در حالی که بعد از انقلاب با توجه به سقوط رژیم شاه و از هم پاشیدن سازمان ارتش و فرار بسیاری از فرماندهان و ژنرال‌های رژیم گذشته و نیز به خاطر تصفیه صورت گرفته در این ساختار، ما ارتش قدرتمندی نداشتیم و سپاه پاسداران تازه‌تاسیس هم تجربه جنگ و امکانات نظامی مناسب نداشت. اختلافات در ساختار سیاسی نظام جدید هم غوغا می‌کرد و کشمکش‌های احزاب و نیروهای سیاسی از یک سو و اختلافات درونی قوای حاکمیت از سوی دیگر، نه از انسجام درونی انقلاب حکایت داشت و نه امکان اتخاذ تصمیم واحد و منسجم را به جمهوری اسلامی می‌داد. اینها تازه برخی از مواردی بود که موردتوجه عراقی‌ها در آن هنگام بود والا ما خودمان بهتر از عراقی‌ها می‌دانستیم که از نظر اقتصادی هم شرایط کشور خوب نبود و از هیچ دولتی هم برای تامین مخارج جنگ نمی‌توانستیم کمک بگیریم. با این حساب شکست جمهوری اسلامی در جنگ چندان دور از ذهن نبود. آنچه این دستگاه تحلیلی را به هم زد و نتیجه را تاحدودی تغییر داد،برخی عناصر دیگر بود که در نظام فکری عراقی‌ها و حامیان آنان، چندان جدی تلقی نمی‌شد اما در عمل نشان دادند که از عناصر اصلی قدرت ملی و دفاعی جمهوری اسلامی محسوب می‌شوند؛ عناصری مانند حضور داوطلبانه مردم، رابطه امت و امامت، اعتقادات دینی و انقلابی، روحیه شهادت‌طلبی، بروز خلاقیت و ابتکار در هنگام شدت و سختی و مواردی از این دست که در واقع سرنوشت جنگ را همین عناصر مهم تعیین کردند. نماد ظهور و بروز توانایی ملت ما در مقابل دشمن را باید در شهری به نام «خرمشهر» دید که مدتی «خونین‌شهر» نام گرفت اما دوباره با همت مردم و رزمندگان از اشغال ١٩ ماهه دشمن بیرون آمد و خرم شد. از همان ابتدا یعنی به هنگام اشغال این شهر از سوی صدام، مردم و تعداد کمی از رزمندگان سپاه و ارتش، مدت‌ها دشمن را در درون این شهر معطل کرده و جنگ کوچه به‌کوچه و خیابان به خیابان در مقابل ارتش کاملا مجهز و آماده عراق در پیش گرفتند و همین ماجرا به نماد مقاومت و ایستادگی مردم ما در مقابل تهاجم دشمن تبدیل شد. روح ایستادگی مردم خرمشهر، بعدها به همه مردم سرایت کرد و مقاومت را با دستان خالی در سراسر کشور میسر ساخت. به هنگام آزادسازی خرمشهر هم ما شاهد ظهور قدرت مردمی فاقد امکانات جدی نظامی در مقابل ارتشی مجهز بودیم که به پیروزی شگرفی انجامید و علاوه بر آزاد شدن خرمشهر، منجر به اسارت بیش از ١٩ هزار تن از ارتش عراق شد. فتح خرمشهر را باید نقطه عطف جنگ تحمیلی دانست و غالب تحلیلگران دفاع مقدس بر این‌باورند که با آزادسازی خرمشهر، موضع نظامی ایران از حالت تدافعی خارج و به‌تدریج به روند تهاجمی تبدیل شد. تا پیش از سوم خرداد ٦١ به دلیل اشغال خرمشهر، ایران طرف شکست‌خورده جنگ قلمداد می‌شد و به همین دلیل، عراقی‌ها با مطرح کردن آتش‌بس و مذاکره، درصدد بودند که با چانه‌زنی و تداوم اشغال مناطقی از خاک ایران، به اهداف سیاسی خود برسند اما با شکست ارتش عراق در مقابل ارتش و سپاه و نیروهای مردمی جمهوری اسلامی ایران، مساله کسب دستاوردهای سیاسی و تحمیل صلح دلبخواه بر ایران، منتفی شد و تلاش دولت عراق بر این امر متمرکز شد که از تداوم پیروزی ایران در داخل خاک عراق جلوگیری کند و مجبور نشود با دادن امتیازاتی از تمامیت‌ارضی خود محافظت کند.این وضعیت همان است که ما آن را تغییر حالت تدافعی به تهاجمی ایران می‌دانیم. سالگرد پیروزی مردم ایران در آزادسازی خرمشهر را گرامی می‌داریم و بر شهدای جنگ تحمیلی درود می‌فرستیم و آرزو می‌کنیم که فرهنگ مقاومت و ایستادگی مردم ما در خرمشهر، به باور و اندیشه و روحیه نسل جوانی تبدیل شود که آن ایام را ندید و اینک تنها وصف آن روزها را می‌شنود. ذکر آن حماسه‌ها برای این است که این نسل دریابد ما در شرایطی جنگیدیم که «همه سگ‌ها را رها کرده و سنگ‌ها را بسته بودند» و چه کار بزرگی است ایستادگی در این وضعیت که شرق و غرب علیه شما متحد شده‌اند و شما جز مردم خودتان سرمایه و امکاناتی ندارید. جدا امیدوارم مردم این شهر هم با تدبیر مسوولان، خرمی آن شهر را احساس کنند و این‌گونه نباشد که در سوم خرداد هر سال تنها یادی از آنان بشود اما رنج اقتصادی و معیشتی و روحی و روانی آنان همچنان تداوم پیدا کند؛ وضعیتی که گهگاه از گوشه و کنار شنیده می‌شود.