مورخان ابومسلم خراسانی را مغضوب بزرگ تاریخ اسلام می‌دانند/ خصومت خلفای عباسی با ابومسلم ناشی از میل او برای به قدرت رساندن ایرانیان بود

اعتمادآنلاین| عبدالله ناصری فعال سیاسی و استاد تاریخ دانشگاه در گفت‌وگو با اعتمادآنلاین در سالروز کشته شدن ابومسلم خراسانی اظهار کرد: ابومسلم خراسانی می‌تواند بنیان‌گذار دوره تاریخی ایران اسلامی قلمداد شود. به تعبیر مرحوم زرین‌کوب بعد از دو قرن سکوت او ارمغانی بود که ظهور دولت عباسی را از خودش برجای گذاشت که در آن دولت، عملاً ایرانی‌ها حضورشان در عرصه دیوان‌سالاری و خلافت اسلامی تقویت می‌شود.

ناصری ادامه داد: اما ازآنجا که خلافت عباسی راه همان خلافت پیشین را رفت، ابومسلم هم به‌عنوان یک رقیب دیده شد. بازخوانی ابومسلم از این منظر مورد توجه است که بنیان‌گذاران یک نظام سیاسی نوین، خود قربانی نظام سیاسی بعد از تثبیت و تحکیم می‌شوند و این پدیده در تاریخ تمدن و سیاسی اسلام، مکرر رخ‌ داده است.

او تأکید کرد: ابومسلم خراسانی از این‌ جهت به قول مورخان و برخی از پژوهندگان، مغضوب بزرگ تاریخ اسلام است. البته بسیاری از مورخانی که سمپاتی نسبت به بنی‌عباس داشتند و یا گرایش‌های ضد ایرانی داشتند تصویر خوبی از ابومسلم نشان ندادند و بعضاً تصویر او را به‌عنوان یک انسان جاه‌طلب مطرح کرده‌اند.

ناصری افزود: اما باید توجه کرد که یک پارامتر هویت ابومسلم قابل بیان است آن‌هم اینکه او به‌عنوان قدرت اول در بنیان‌گذاری دولت عباسیان، پس از محکم شدن پایه‌های قدرت جدید، قربانی شاخص دولت عباسی بود.

این استاد تاریخ تمدن اسلامی تصریح کرد: ضرب‌المثلی در فرهنگ فارسی و عربی و در بسیاری از فرهنگ‌های ملل مختلف وجود دارد مبنی بر اینکه انقلاب‌ها فرزندان خودشان را می‌خورند و این مخصوصاً در فرهنگ و تاریخ عرب خیلی قوی است. ابومسلم شاید از اولین مصادیق بارز این پدیده ادراکی در ذهن جوامع است که به‌عنوان فرزند ارشد و بزرگ انقلاب عباسی، توسط دولت عباسی خورده شد. این پدیده در تاریخ به‌کرات دیده می‌شود.

او ادامه داد: اگر درست علت‌یابی کنیم ریشه خصومت خلفای عباسی و منصور دوانیقی را با ابومسلم به‌خوبی می‌توانیم درک کنیم که حتماً بعد زیاده‌طلبی ابومسلم در به قدرت رساندن ایرانیان باعث شد، خلفای عباسی از بنیان‌گذار خود قدردانی نکردند و این چیزی است که در همه دعوت‌ها، جنبش‌ها و انقلاب‌های پیروز شده می‌توان کم‌وبیش دید.