چشم‌انداز مبارزه با داعش و تروریسم

اعتمادآنلاین| منطقه خاورمیانه یا به تعبیری واضح‌تر سوریه به عنوان آخرین پایگاه حضور تروریسم سلفی به شکل اشغال سرزمینی‌اش سال 1397 را با بستن این پرونده به پایان رساند تا جدال تحلیلگران در رابطه با سمت و سوی جنگ علیه تروریسم شدیدتر و داغ‌تر شود.

با آغاز سال 1398 گروه داعش از یک ساختار متمرکز به سازمان تروریستی متحرک تبدیل می‌شود و به تبع این اقدامش نقشه فعالیت‌های تروریستی و نیز جنگ علیه تروریسم را هم تغییر می‌یابد. به‌رغم شکست‌هایی که داعش و دیگر گروه‌های تروریست سلفی در سال 1397 متحمل شدند، پیش‌بینی می‌شود سال جاری هم سال فعالیت قابل توجه گروه‌های سلفی در بُعد اقدامات تروریستی باشد.

به اعتقاد کارشناسان، این موج جدید از طریق فعال شدن هسته‌های خاموش این گروه‌ها در مناطقی که سابقا در کنترل آنها بود (مساحتی شامل حد فاصل موصل در عراق تا رقه سوریه) یا از طریق بازگشت جنگجویان این گروه به وطن‌هایشان شکل خواهد گرفت.

این نگرانی‌ها باعث شد تا بسیاری از مسئولان در کشورهای مختلف جهان منطقه خاورمیانه را همچنان مرتع حاصلخیزی برای اقدامات تروریستی اعلام و گروه‌های سلفی تکفیری همچون داعش در سال جدید (میلادی و البته شمسی) یکی از خطرات تهدیدکننده کشورهای این منطقه دسته‌بندی کنند.

در این میان علاوه بر کشورهایی همچون عراق و سوریه که مجبور هستند سال جدید را هم به مبارزه با داعش و عملیات تروریستی‌اش سپری کنند، کشورهای دیگری همچون افغانستان، لیبی و مصر هم سال چندان آسانی را در این زمینه پیش رو ندارند.

پیگیری عملکرد گروه تروریستی همچون داعش که از لحاظ سازماندهی پیشرفت قابل توجهی را نسبت به گروهی همچون القاعده دارد این احتمال را بیش از پیش تقویت می‌کند.

به اعتقاد کارشناسان، داعش خود را چند سالی است که برای مرحله پس از شکست در استقرار سرزمینی آماده کرده است و در سال 1398 باید انتظار شدت گرفتن جنگ‌های چریکی و عملیات تروریستی درون‌شهری این گروه را در کشورهای مختلف منطقه داشت.

کارشناسان بر این باورند که گرچه باغوز آخرین نقطه مقاومت داعش محسوب می‌شود اما این گروه مدت‌هاست که خلافت خودخوانده خود را از دست داده و از همان زمان هم استراتژی جنگ‌های نامنظم را برای مقابله با توانمندی طرف مقابل در جنگ‌های کلاسیک به ویژه برتری هوایی دشمنانش در دستور کار خود قرار داده است.

برای گروه سازمان‌یافته‌ای همچون داعش استفاده از ویژگی‌های جغرافیای مناطق بیابانی در سوریه، عراق، لیبی، مصر و یا کوهستانی در مناطقی همچون افغانستان جهت بازسازی نیروها و آماده‌سازی برای دوره پساخلافت امری آسان می‌نماید.

مناطق بسیار صعب‌العبور جغرافیایی در مناطقی همچون بیابان‌های عراق و سوریه به بهترین محل برای تحقق راهبرد صحرا (desert strategy) داعش تبدیل شده است، به ویژه که این گروه به‌خوبی نحوه به کارگیری بلدهای این منطقه را هم فرا گرفته و از این طریق به مناطقی دسترسی دارد که ارتش‌های دو کشور عراق و سوریه قادر به دستیابی به آن نیستند. این مناطق دقیقا جایی است که گفته می‌شود ابوبکر البغدادی به همراه مهم‌ترین دستیارانش در آن مخفی شده است.

این استراتژی همچنین به جنگجویان این گروه برای تحرک و فعالیت در مناطق کوهستانی در مرز پاکستان و افغانستان کمک شایانی می‌کند. داعش همچنین راهبرد مرکزیت‌زدایی مبارزاتی را در سال 1398 در دستور کار خود قرار خواهد داد تا هسته‌های تروریستی این گروه عملیات خود را در داخل محدوده مناطق نفوذش بدون رجوع مستقیم به رهبری سازمان انجام دهد.

به اعتقاد کارشناسان، بیشتر بار فعالیت‌های تروریستی در سال 1398 بر عهده هسته‌های خاموشی است که حتی پیش از آغاز سقوط سرزمینی گروه داعش به مناطق مختلف هدف اعزام یا در همان مناطق سازماندهی شده‌اند.

همین امر باعث می‌شود کارشناسان امور گروه‌های تروریستی تاکید کنند بعد از آنکه سال 1397 با ویژگی جنگ گسترده علیه داعش و پسرفت متوالی آن همراه شد، سال 1398 شاهد بازگشت هر چند نسبی عملیات تروریستی به شکلی موردی و با گرایش به ویژگی وارد کردن حداکثر تلفات باشیم.

در این بین ادامه حیات ابوبکر البغدادی و اطمینان از زنده بودن او چالش بزرگ گروه داعش در سال 1398 خواهد بود.

امروز مهم‌ترین پارامترهای قدرت داعش از ایده خلافت تا قدرت رقابت با دیگر گروه‌های سلفی و بسیج و همسوسازی مذهبی در منطقه و جهان و به تبع آن جذب کمک‌های مالی و حتی قدرت‌نمایی در مناطق جغرافیایی خاص، همگی با قدرت ساختار رهبری و جایگاه کاریزماتیکی شخصیتی همچون ابوبکر البغدادی در میان سلفی‌ها ارتباط تنگاتنگی دارد.

پس در صورت خروج البغدادی از این ساختار چه از طریق مرگ و چه دستگیری، امکان وقوع جنگی داخلی بین این گروه و حتی فروپاشی و تجزیه شدن به چند ساختار کوچک‌تر بسیار زیاد خواهد بود.

گرچه سال 1397 نوید بخش پایان کابوسی به نام داعش برای مردم عراق و سوریه بود اما 1398 در کنار روشن شدن افق استقرار، هشداردهنده بازگشت داعش با استراتژی جدیدش یا شاید هم بازگردانده شدن این گروه تروریستی توسط پدرخوانده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی‌اش به صحنه خاورمیانه باشد.